Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct

to make the world's books discoverablc onlinc.

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc

publishcr to a library and fmally to you.

Usage guidelines

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we liave taken stcps to prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing tcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. Wc also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc translation, optical character recognition or other areas where access to a laigc amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct andhclping thcm lind additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you arc doing is lcgal. Do not assumc that just bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offcr guidancc on whclhcr any speciflc usc of any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite seveie.

About Google Book Search

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb

at|http : //books . qooqle . com/|

PATROLOGIif;

CURSUS COMPLETUS

8ED BDtLIOTBBCA QNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, GOMMODA, OBCONOMIGA,

wm ss. pmoN, doctoiuim scriptoromw eGCLEsiisnooMi,

8IVB LATINORUM, 8IYB OILBGORUM,

QUl AB yEVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCBNTII 111 {ANNO 1216) PRO LATINm ET AD CONCIUI FLORENTINI TEMPORA (ANN. 14S9) PRO GR^CIS FLORUERUNT.

RECUSIO CHRONOLOGICA

OlHnUM QUJS EXSTITBaB MONUMBNTORUM CATHOLIGJS TRAD1TI0N15 PBR QUINDfiClM PRIOIU

EGCLBSLE &EGULA,

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS INTBR 8B CUMQUB NONNULLIB G0DICIBU8 MANUSCRIPTI8 C0LLATA8, PBRQUAM

DILIGEKTBR CASTIOATA; DISSBRTATI0NIBU8. COMMBNTARIIS. VARIISQUE LBCTIONIBUS CONTINBNTBR ILLUSTRATA;

0MN1BU8 0PERIBU8 P08T AMPLI8SIMA8 BDITI0NB8 QUiB TRIBUS NOVISSIMIS SiBCULIS DEBBNTUR AB80LUTA8

bBTEGTIS, AUCTA; INDICIBUS PARTIGULARIBU8 ANALYTICIS, SlNOULOS SIVB TOMOS SIVB AUCTORBS ALICUJU8

MOMBNTI 8UB8BQUBNTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TBXTUM RITE DISP0SITI8, NBCNON BT

TITULIS SINOULARUM PAOINARUM MARQINBM 8UPERIURBM DISTINGUBNTIBUS 8UBJECTAMQUE MATB'

RIAM 6IONIPICANTIBU8, ADORNATA; OPBRIBUS CUM DUBII8, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO

AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONBM EGCLBSIASTICAM POLLENTIBUSf AMPLIFIGATA ;

DUCBNTI8 ET AMPLIU8 LOGUPLETATA INDIGIBU8 AUGTORUM SIGUT BT OPEIIUM, ALPHABBTICIS, CHRONOLOaiCIS,

8TATISTICIS, eTNTHBTlCIS, ANALYTIGISf ANALOGIGIS, IN QUODQUE RBLIOIONIS PUNCTUM, DOOMATICUM, MORALB,

UTURGICUM, GANONIGUM, DISGIPLINARE, HISTORICUM, BT CUNGTA ALIA 8INB ULLA BXGBPTIONB ; SBD PRJI-

«EATIM DUOBUS INDIGIBUS IMMBN8I8 BT GBNBRALIBUS. ALTBRO SCILIGET RERUM, QUO CONSULTO,

QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VBRUM BTIAM UNUSQUISQUB PATRUM, NE UNO QUIDSM

OMISSO, IN QUODLIBBT THEMA SGRIPSERIT, UNO INTUITU GONSPIOIATUR ; ALTERO SCRIPTURi42

SACRiG, EX QUO LBGTORI GOMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES BT IN QUIBU8 OPERUM

8U0RUM LOCIS 8IN0UL0S SINOULORUM LIBRORUM 8. SCRIPTURA VBRSUS, A PRIMO

OBNBSBOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALTPSIS, COMMBNTATI 8INT. ,

gDinO ACCURATISSIMAy CiBTBRISQUB OMNIBUS FAGILB ANTBPONBNDA, 81 PERPBNDANTUR CHARACTEHUM NITIDITAS

CHARTJB QUALITA8, INTBORITAe TBXTUS, PBRFECTIO nORRBCTIONIS, OPBRUM RBGU80RUM TUM VARIETA8, TUM

MUMBRUS, FORMA VOLUMINUM PBRQUAM COMMODA SIBIQUB IN TOTO PATROLOOIA DBCURSU CONSTANTBR

81MILI8, PRBTII BX10UITA8, PRiBSBRTIMQUB 18TA COLLEGTIO, UNA, MBTHODICA ET GHRONOLOOIGA,

8KXGENT0RUM PRAOMBNTORUM OPUSGULORUMQUB HAGTENUS HIC ILUC SPARSORUM, PRIMUM AUTBM

UIN08TRABIBLI0THBGA,BX0PBRIBUS BT MS8. ADOMNES iBTATBS. L0C08, LIN0UA8 F0RMA8QU1

PBRTlNlimBUS COADUNATORUM.

SERIES LATINA

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES, SCRIPTORESQUE ECCLESIJj: LATINJ:

A TERTULLUNO AD INNOCENTIUM III.

AGGURANTE J.-P. MIGNE,

BIBUOTKECiE CLERI LIVIVERSJE

SIVE CURSUUM COMPLETORUM ITk SINGULOS SCIENTIiE EGCLESIASTIC iE RAMOS EDITORE.

»«4

PATROLOGIjE LATINjE tomus clxxxviii

ordericus vitalis angligena. anastasius iv, adrianus iv, pont. rom. theobaldus cantuar archiep. atto pistor., b. amedeus lausan., anselmus havelberg., gisle- bertus porretanus pictav., episcopi. guerricus igniac, odo morimund., fastre- dus clar.evall., joannes cirita tharauc. in iiisp., gaufridus clarievall. abbates. hugo metellus can. regul. gilbertus de hoilandu.

' ::.:::VRA:RIS.IIS^;: :! :• APCD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,

IN VU DICTA : AYENUE DV MAINE, 18», OUH CBADSS£e DV MAINE, 137.

1890

SiECULUM XII

ORDERICI VITALIS

ANGLIGENiE

COENOBII UTICENSIS MONACHI

HISTORIA ECCLESIASTICA

ACCEDUNT

ANASTASII IV, ADRIANI IV

ROMANORUM PONTIFICUM

EPISTOL^ ET PRIVILEGIA

NECNOM

THEOBALDI CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI: ATTONIS PISTORffiNSIS, B. AMEDEI LAUSANNENSIS, ANSELMI HAVELBERGENSIS ; GISLEBERTI PORRETANI PICTA- VIENSIS, EPISCOPORUM ; GUERRICI IGNIACENSIS, ODONIS MORIMUNDENSIS, FASTREDI CLARiGVALLENSIS, JOANNIS CIRITifi THARAUCANI IN HISPAMA, GAUFRmi CLARiEVALLENSIS, ABBATUM; HUGONIS METELU, CANONICI REGU- LARIS, GmBERTI DE HOUiANDIA

OPUSGULA, DIPLOBIATA, EPI8TOLA

ACGURANTE J.-P. MIGNE

BlbUothecae Cfleri luilvers»

SIVE CURSUUM COMPLETORUll IN SmGULOS SCIENTLE ECCLESUSTICiE RAMOS EDITORB

TOMUS UNICUS

PARISIIS

• • «

APUD GARNIER FItA.'TK.|i9,, EpITO.kES. ET:JF.,ih .MCGNE SUCCESSORES, IN VIA DICTA : AYEmE'DU MAIM, 189, OLIM -CM jJsi/Js DV MAINE, 127

1890

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOCTOMO CLXXXYIII CONTINENTUR

ORDERICUS VITALIS UTICENSIS MONACHUS Historia ecclesiastica.

GUERRICUS ABBAS IGNIACENSIS

Sermones.

ATTO PISTORIENSIS EPISCOPUS

Vita S. Joannis Gualberti.

ANASTASIUS IV PONTIFEX ROMANUS

Epistolae et privilegia.

ANSELMUS HAVELBERGENSIS EPISCOPUS

Libep de ordine canonicorurn regularium- Apologeticum pro ordine canonicorum regularium.

Dialogi .

GISLEBERTUS PORRETANUS PICTAVIENSIS EPISCOPUS

Epistola ad Mattha^um abbatem S. Florentii Salmuriensis. Commentaria in Boetium. Liber de sex principiis.

HUGO METELLUS CANONICUS REGULARIS

Epistolsp.

B. AMEDEUS LAUSANNENSIS EPISCOPUS

Epistola ad tilios suos Ecclesise Lausannensis. Homilise de Maria Virgine.

ADRIANUS IV PONTIFEX ROMANUS

Epistolse et privilegia.

ODO ABBAS MORIMUNDENSIS. Sermones.

FASTREDUS CLARiEVALLENSIS ABBAS TERTIUS Epistolae.

JOANNES QRITA ABBAS THARAUCANUS IN HISPANL^ Epistolae. Regula ordinis militaris Avisii.

THEOBAI.DUS CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS

Epistolae et testameutum.

GAUFRIDUS ABBAS CLARiEVALLENSIS

Sermo in annivcrsario obitus S. Bernardi.

Epistola ad Albinum cardinalem.

Libellus contra capitula Gilberti Porretani.

Epistola ad Josbertum continens notulas in Orationem Dominicam.

GILBERTUS DE HOILANDIA.

Sermones in Cantica.

De contemplatione rerum coelestium.

Sermo de semine verbi Dei.

Epistolse.

j 1

.- «

• * t

% •

Col 17 986 986

989

1091 1118 1139

1255 1257 1257

1274

1299 1303

1361

1644

1659

1661 1669

1675

1677 Ibid. Ibid. Ibid.

Ibid. Ibid. Ibid. Ibid.

m—t

» ■

ORDERICI VITALIS

ANGUGEN/T-:

CGENOBII UTIGENSIS MONAGHI

HISTORI^ ECCLESIASTIC^

LIBRI XIII

IN PARTES TRES DIVISI.

PRiEFATIO.

I.

OrderUi Vitalis Clicsnianain (IJ ot [). Boiiqueti (2) leclionem ex integro typis inandanni^. Dlvisionem •iperis in tres parles, ab ipsu Orderico institutam, consentientibus codicibus niRnusci-i|ilis, rciiiiuimus. Libris et capitulis, qiiod lectoribus pergratum fore censemus, rubricas preefiximus.

Si qiiis nostri auctoris assertiones excatcre vclil, perpetuum et eximium cnmiut^nturiiiiu, qiio \'\v eru- liitus Le Prevosti3) suani editionem ornavil, summa cum fiducia ndcnt.

Nuiic do Orderico nostro pnululn dicamus.

U.

Ordericus Vitalis, monachus, scriptor eximius, nationo Angliis, natus est apnd Ktlingpslinm, liodie Atchain, supra Sabrina^ seu Savernie fliiraen, prope Schoreshuriain sou Scrobesburiuni, vulgo Shrewsbimj iiiheni, in confinio Merciorum et Wallorum regionis, die 17 F«!hruarii mensis, anni 1075. Odeierium patrem liabuit qui, defuncia uxore, et ipse in monasterio Sancti Ebrulfi Hticensi, in Norinannia, uhi filium Miuin iindecim annis uatum Deo dederat, trabeam monachaleni suscepit. Paulo post unnum 1143, ut videlar, e vivis excessit Ordericus; stemma sacerdotii triccsiiiium tertium a^tatis annuni agens (4) siisce- perat. Noiuen ejus in codicibiis sic profertur : Oderirua, sive Olderims, Odelerius, Ordericus Vitalin Vitali,

Sic de seipso pius monachus locutus est, iii principio libri quinti ilistorise suse :

" Hcec ei aiia hujusmodi diligenter perpendens, Pater Guarine (5), aliquid quod nliquihus in domo Dei « fidelibus prosit seu placeat, decrevi simpliciter edere, arreptum vero sedimen vigilanter tenere, ne «« cuni servo torpente pro absconso in terra talento damner, Domino ad judicium veniente.

« Primo itaque preceplis venerandi Rogerii abbatis, et postea vestris oplavi parere, opuscnliim inri- '< piens de statu Uticensis Ecclesiffi, quod priores nostri sese mutuo exhortati sunt facero, seil uulius " eorum voluit hoc incipere. Nam quisque silere quam loqui maluit, et securam quietem pda<M cura»

i'l j Hiitori» NormawMruw Scriptoret aniiqui, re» Le Prdvost, 4 vol. in-8», 1838-1852.

ab iUis pm- Gamam, AngUam, Apuliam et Orientem (4) Id est anno ii07.

qestas explicanUi. Lutet. Paris., 1619, in-fol. (5) Quarinus de Essartis, abbas monasterli SancU

(«) Scriptares rerum Praneiearum, tom. IX, p. iO; Kbrulfi Utlcensla ftiit a «4 maii lliS ad 90 Junil

tom. X, p. 331 ; tom. XI, p. 22! ; tom. XU, p. 585. iiS7.

^O

(S) OrdtHd Ftteli* Bittorim foelukutiem; adit. •

. Patbol. GLXXXVJIJ,

it OhDERICUS VITAMJ; |-2

(« tran^cla<; res indagandi prspposuii. Ijhenlor qiiippi^ legissent acUis abluitum, fnilrumque suonim, u et parvarum colieclionem rerum suarum, qu€P ab egenis sed devotis fundalorihus lenuiter aucl«p sunt u ingenli soiliciludiuepatrum; sed ad dictandi seu scribendi sedimen suum renuerunt curvare ingeniuni. « Tandem ego, de extremis Merciorum (inibus decennis Angligena buc advectus, l)arbarusquc et ignolus « advana cailenlibus indigenis admistiis, inspirante Deo, Normannorum gesia et eventus Normannis pro- a mere scripto sum conatus.

u Jam duos(5*), opituiante Deo, iibellos edidi, quibus de reparatione sedis nostrsB et de tribus abbati- u bus uostris, cum quibusdam casibus temporis illius breviter inserui. vcraciter allegans, prout aU H anuosis senioribus diligenter exquisivi.

u Amodo tertium, ab anno Incarnationis Dominicffi 1075 libeiium exordiar, et de abbate meo ac Hti- K censi concione et de rebus per xii annos, scilicet usque ad Gulllelmi regis obituni, gestis loquar.

« A prcefato nempe anno placet inchoare pra^sens opuscuium, qno in banc iiiceni iiv Kalendas Martii «< matris ex utero profusus sum, Sabbatoque sequentis Pascha", apud Ettingesham in ecclesia Sancti K Eattae confessoris, qutp sita est siipcr Sabrinam lluvium, per ministerium Ordrici sacerdotis, sacro fonte « ronatus sum. Post quinquennium Siwardo nobili presbytero litteris erudieudiis a genitore traditus « sum, ciijus magisterio prima percipiens rudimenta quinque annis subjugatus sum.

« Undecimo autem aetatis meae anno pro amore Dei a proprio genitore abdicatus sum, et de Anglia in (1 Normanniam tenellus exsul, ut fipterno regi militarem, destinalus sum. Deinde a venerabili Patre Mai- « uerio (6) susceptiis, monachilis habitus trabea togatus, sinceroqiie monachorum conventui foedere « iudissolnbili sociatus, jam mi annis plene juguin Domiui gratanter bajulavi, et cum cosevis meis secun- « dum Regulee institutionem in via Dei pro posse meo alacriter ambuiavi; ecclesiasticura morem et ser- « vitium ediscere laboravi, et semper ad aliquid ulile ingenium applicavi. »

Haec Ordericus scribebat anno H28. Iterum, in nne libri xui, dicit :

« Ecce senio et intirmitate fatigalus, librum hunc finire cupio, el hoc ut tiat pluribus ex causis mani- « festa exposcit ratio. Nani sexagesimum septimum aetatis mee annum in cultu Domini mei Jesu Christi « perago; et dum optiinates hujus sseculi gravibus infortiiniis, sibique valde contrariis, comprimi video, v« gratia Dei roboratus, securilate snbjectionb et paupertatis tripudio. En Stephanus rex Anglorum in « carcere gemens detinetur, et Ludovicus rex Francorum, expeditionem agens contra Gothos et Guasco- « nes, pluribus curis crebro anxiatur. En prspsule defuncto, Lexoviensis cathedra caret episcopo et « quando vei qualem habitura sit pontificem uescio. Quid amplius dicam?

u Inter hsec, omnipotens Deus, eloquium meum ad te converto, et clementiam tuam ut mei miserearis « dupliciter exoro. Tibi gratias ago, summe Rex, qai me gratis fecisti, et annos meos seciindum bene- « placitam voluntatem tuam disposuistt. Tu es enim Rex mens et Deus meus, et ego sum servus tuus, et •« ancillee tuoi tilius : qui pro posse meo a primis tibi vitae meae servivi diebiis.

« Nam Sabbato Paschae apud Attingesham baptizatus sum, qui vicus in Anglia situs est super Sabri- « nnm, ingentem fluvium. Ibi per ministerium Ordrici presbyteri ex aqua et Spiritu sancto me regene- « rasti, et niihi ejusdem sacerdotis, patrini scilicet mei, nomen indidisti. Deinde cum quinque essem « annonim apud urbem Scrobesburiam scholffi traditus sum, et prima tibi servitia clericatus obtuli in '• basilica Saiictorum Petri et Pauli apostoloruni. lllic Siguardus, insignis presbyter, per quinque annos « Carmentis Nicostrata; litteras docuit me, ac psalmis et hynmis, aliisque necessariis instructionibus •( mancipnvit me. Interea prffidictam basilicam super Molam flumen sitam, quee patris mei erat, subli- « masti, el per piam devotionem Rogerii comitis venerabile coenobium construxisti.

u Non tibi placuit ut illic diutius militarem, ne inter parenles, qui servis tuis muUoties oneri sunt et « impedimento, paterer inquietudinem, vel aliquod detrimentum in observatione legis tiiffi per parentum « carnalem affectum inciirrerem. Idcirco, gloriose Deus, qui Abraham de terra, patrisque domo et cog- ^i natione egredi jussisti, Odelerium palrem meum aspirasti, ut me sibi penitus abdicarer, et tibi omni- « mode subjugarer, Rainaldo igitur monacho plorans piorantem me tradidit, et proamore tuo in exsiiium « destinavit, nec me unquam postea vidit. Paternis nempe votis tenellus puer obviare non preesumpsi, li sed in omnibus illi ultro acquievi, quia ipse mihi spopondit ex parte tua, si monachus iierem, quod « post mortem meam paradisuni cum innocentibus possiderem. Gratauter facta inter mc et te, genitore « meo proloquente, conventione hiyuscemodi, patriam et parentes, omnemque cognationem, et notos et « amicos reliqui; qui iacrymantes et salutantes benignis precibus commendaverunt me tibi, o summe n Deus Adonai. Orationes illorum, quseso, suscipe, et quee mihi optaverunt, pie Rex Sabaoth, clementer « annue.

« Decennis itaque Britannicum mare transfretavi, exsul in Normanniam veni, canctis tgnotus, nemi- « nem cognovi. Linguaro, ut Joseph in iEgjpto, qaam non noyeram aadivi. Soffragante tamen gratia

as^) De terlio et quarto sni operis libris hic loqai- (6) Ifainerias, qaaiias Uticensis «bbas, ab anno tor Ordericus, nam primns et seoundos posterios ioas ad annom i069. pUls additi sont.

13 PRiOPAtlO. U

• tua, iater exteros onmem mansueludinem et familiaritatem reperi. A veuerabili Mainerio abbate in «• mooaslerio Uticensi, xi aetatis meee auno, ad monachatum susceptus sum, undecimoqne Kalendas i^ Octobris Dominico clericali ritu tonsoratus snm. Noaieu quoque Vitalis, pro Anglico vocamine, quod •• Normannis absonum censebatur, mibi impositum est; quod ab uno sodalium Sancti Mauricii martjris, •• ciijus tunc martyrium celebrabatur, mutuatum est.

*' In prtefato coenobio lvi annis, te favente, conversalus sum, et a cunctis fratribus et contubernalibus " miilto plns quam merui amatus et honoratus sum. il<islus et frigora, pondusque diei perpessus in vinea

• Sorech inter tuos laboravi, et denarium, quem pollicilus cs, securus quia iidelis es exspectavi. Sex « abhales, quia tui fuerunt vicarii, ut patres etmagistros reverilus sum, Mainerium et Serlonem, Koge- <> riura et Guarinum, Richardum et Ranulfum. Isti nempe Uticensi convcntui lcgitimo prsefuerunt; pro •t me et pro aliis tanquam rationem reddituri vigiluverunt, intus et exterius solertiam adhibuerunt, i« nobisque necessaria, te comitanle et juvante, procuraverunt.

«( Idus Martii cum xvi essem annorum, jussu Serlonis electi, Gislebertus Lexoviensis praesul ordiaavit « me sabdiaconum. Deinde post biennium vu Kalendas Aprilis, Serlo Sagiensis antistes mihi stolam im- ** posuit diaconi. In quo gradu xv annis tibi libenter ministravi. Deinde xxxin setatis meae anno, Guillei- «« mus archiepiscopus Rothomagi xn Kalendas Januarii oneravit nie sacerdotio. Eodem vero die ccxliv *> diaconos et cxx cousecravit sacerdotes, cum quibus ad sanctnm altare tnum in Spiritn sancto devotos ^» accessi; jamque xxxiv aonis cum alacritate mentis tibi sacra ministeria fldnliter persolvi. »

III.

In hoc Uticensi Sancti Ebrulfi monasterio Ordericos, prsecepto Rogerii abbatis sui et rogatu socionim, Annualem Historiam simpliciter recitare decrevit.

Est autem opus Historise ecclesiasticse sive Uticemis historise tripartitum, divisum in libros xiii, quorum primi duo (sequentibns posterius additi) partem primam constituunt, et res a Ghristo nato summarie de- smbunt osque ad annum 1140.

Pars secunda, a libro tertio ad sextum usque, persequitur bellica Normannorum gesta in Francia, .Anglia, Apulia; monasteriorum fundationes, episcoporum et abbatum totius pene Neustriai sehem ac res gestas, mullaque alia notatu digna, prsecipue sub Guilleimo II duce, cognomiue Notho, luculenter exponuntur.

Parte tertia denique, sive libro septimo ad ultimum tertium decimum usque, plura referuntur de morte Guilleimi Conquesloris auno 1087, trihusque ejus liliis Roberto, Guillelmo et Henrico, itinere itein Iliero- ^lymitano anno 1097 et variis aliis illorum temporum eventibus.

De Orderico nostro Antonius Pagi, ad annum 1141, Annal, ecclesiast. n^ 7, sic discurrit : « FIx Orderici t' Historia multa ad supplendos annalcs ecclesiasticos mutuati sumns; nam licet hic auclor non raro in ( chronologinni peccet, multa lamen scitu dignissima in medium proferl et sincere narrat. Existimo eum ' ante mortem opus suum revisisse; librum pnim prinium tiniens, ait lut\c Lofharium dominari Alemau- t< nis, Ludovicum Prancis, Stephanum Anglis et Raiiimirnm monachum Hispanis, el tamen l.otharins • imperator anno H37 obiil, eodemque nnuo Ranimirus regnum Aragonise dimisit, K iu suuni monaste- < rium reversus est. Praeterea librum suum xiii in Stephani regis captivitato nbsolvit. »

48

ORDERICI VITALIS

iC

ORDERICI VITALIS

ANOLIOBNifi:

COENOBII UTICENSIS MONACHI

PROLOGUS

IN KCCLKSIASTICAM HISTORIAM.

Anieriores noslri ab aiitiquis leraporibus labentis ^ De rebus ecclesiasticis, ul siniplex Ecclesiffi filius,

sff^culi ezcursus prudenter inspcxcrunt, et bona seu uiala mortalibus contingentia pro cautela ho- minum notaverunt, et futuris semper prodesse vo- lentes, scripta scriptis accumulavenint. Hoc uimi- rum videmus a Moyse et Daniele factum, aliisqua hagiographis. Hoc in Darete Phrjgio et Pompeio Trogo comperimus, aliisque gentilium historiogra- phis. Hoc etiam advertimus in Eusebio, et Orosio de Ormesta (7) mundi, Anglicoque Beda, et Paulo Cassinensi, aliisque scriptoribus ecclesiasticis. Ho- nim allegationes delectabiliter intueor, eiegantiam et utilitatem syntagmatum laudo et admiror, nos- trique temporis sapientes eorum notabile sedimen sequi cohortor. Verum, quia non est meum aliis

sincere fari dispono; et priscos patres pro posse moduloque meo nisu sequens sedulo, modernos Christianorum eventus rimari et propalare salago. Unde prsesens opusculum Ecclesiasticam Histonam appellari affecto. Qiianivis enim res Alexandrinas, seu Grfficas, vel Romanas, aliasque relatu dignas indagare nequeam, quia claustralis coenobita ex proprio voto cogor irrefragabiliter ferre monachi- lem observantiam ; ea tamen quffi nostro tempore vidi, vel in vicinis regionibus accidissc comperi, elaboro, coadjuvante (9) Deo, simpliciter et vera- citer enucleare posterorum indagini. Firmiter ex conjectura prseteritorum opinor quod exsurget quis me multo perspicacior, ac ad indagandos mul-

imperare, inutile saltem nitor otium declinare, et, B timodarum, qua; per orbem fiunt, rerum eventus, memetipsum exercens, aliquid actitare quod meis debeat simplicibus symmaticis placere.

In relatione, quam de restauratione Cticensis coenobii, jubenie Rogerio abbate (8), simpliciter prout possum facere institui, libet veraciter tan- gere nonnuUa de bonis sen malis primatibus hnjus nequam saeculi. Non arte iitteratoria fultus, nec fa- cundia prceditus, sed bonse voluntatis intentione provocatus, appeto nunc dictare de his quse vide- mus seu toleramus. Decet utique ut, sicut novffi res mundo quolidie accidunt, sic ad laudem Dei assi- due scripto tradantur; iit et, sicut ab anterioribus pfffiterita gesta usque ad nos transmissa sunt, sic etiam prsesentia nunc a prffisentibus futuree poste- ritati litierarum noiamine transmittanlur.

potentior; qui forsitan de meis aliorumque moi similium schedulis hauriet quod chronographia> narrationique sux dignanter ad notitiam futuro- nim inseret.

Prsecipuam nempe in hoc fiduciam habeo, quod hoc opus incoepi venerandi senis Rogerii abbatis simplici prsecepto, tibique, Pater Guarine (10), qui secundum Ecclesise ritum ei legitime succedis, exhi- heo, ut superflua deleas, incomposita corrigas, et emendata vestree sagacitatis aucloritate munias. In primis ordior de principio sine principio, cujus ope ad ipsum flnem sine nne pervenire desidero, devo- tas laudes cum superis in aeternum cantaiurus (il) : Alpha et Omega.

(7) Historia mundi.

(8} Rogerius de Sappo, abbas Sancli Ebrulfl ab ann. 1096 ad ann. 1123, mortuus est ann. ll^. (9) Le Pr^voat : eonibenU.

(10) QuarinuB de Essartis, de quo jam supra, abbaa Sancti Bbrulfi Uticensis fuit. ann. 1123-1137.

(11) Le Pr6vost : caniiurus.

HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. 1. .

ORDERIGl VITALIS

ANGUGEN.E CCENOBII UTICENSIrf MONACHI

EGCLESlASTIGiE HISTORIiE

PARS PRIMA

J>' QUA RES AB INGARNATIONE SALVATORIS USQUE AD ANNUM 1140 GESTilS, PER SERIEM IMPERATOaUM,

REtiUM ATQUE PONTIFICUM ROMANORUM BREVITER DESCUIBUNTUR.

SIINMAKIUM LIBRI PRINI.

\ Satale Domini no*tri Jesu Christi.

II. Vita eju$.

/11. Miracula et prodigia ejm.

IV. Sequentia.

V. Sequentia.

VI. Sequentia.

VU. Sequentia. Transfiguratio ejus.

vni. Sequentia.

rx. Sequentia.

X. Sequentia.

W. Jetus intrat Jerumlem. ParaboUe.

XIJ. Passio D. N. Je4U Ckrixti.

XIJl. Sequentia Passionis D. N. J. C.

XIV. Sequentia Passionis.

XV. Mors D. N. Jesu Christi.

XVI. Resurreetio et ascensio ejux.

XVII. Spiritus Sanctus in apostolos descendit. XVUl. Regna imperatorum Romanorum.

XIX. Succe4sio imperatorum Romanorum.

XX. Imperatores Romani. Persecutiones in Ciiristianos. Constantini conversio.

XXI. Imperatores Rotnani. Invasiones Anglorum,Saxotiunt Francorumque. Origo Francorum regni.

XXII. Clodoveus rex Francorum baptizatur. Reges Franrovuin. Hvges Auglorum. Imperatores Romani.

XXIII. Conatus ad uniendas Orientalem et Orcidentalem Erdesins. Consiantiuopolitanum concilium. Edilthrida

Ina filia. Cuthbertus Episcopus.

XXIV. Aquiteiensis synodns. Imperatores Rotnani. Carolus MarteUus.

XXV. Imperatores Romani. Pippinus. Carolus Magnvs. Imperatores ConstantinoifoUtani.

XXVI. Lotltarius rex. Carolus Magnus. Exstinctio Caroli Magni dytiastin!.

XXVII. Hugo rex. Remense concilium. Gerbertus papa.

XXVHI. Otho imperator. Edelredus Anglorum rex. Eventus carii in Anglia,Sorwanuia et Rurgundia.

XXIX. VticeMis ccmobii restauratio. Francos et Normannos inter simultates. ClaromonteMe concHium. Ecentus oarii usque ad annum 1138.

LIBER PRIMUS.

I. Natale D, N. Jesa Christi. a id est, sanctain Ecclcsiam, nullo lemporc desifttit

Omnipotens Verbnin per qnod Deus Pater omnia colere ejusque palmites per omiiia mundi cliinaUi rondidit, vilis vera, snmmnsqne paterfamilias, qui nobiliter propagare. Ipse nimirum, qui estomniuin vineam plautavit, et a mane iisque ad undecimam verus rex seculorum, et verus pontifex fulurorum lioram iiitromisdis operariis eicolit, ut ubercm frnc- bononim, verusqne propheta, hominumqiie domi- uin ex eadem colligore possit, eamdem vincam, nns et angeloruin, oleo IwtHiat prse partici^ilm 9m%

10. ORBERIGI

ineffabiliter unctus (Hebr., i, 9), insBstimabiltsqtie ^ consilii paternce dispensationis angelus (secunduni oracnla prophetarum, qui Spiritu sancto edocti, seu stellae in hujus saeculi nocte fulserunt, et velut galli somnolentos antelucanum canendo excitantes, Dominici adventus mysteria vaticinati sunt) regiam virginem Mariam, de familia regis David ortam, de multis millibus unam elegit, omniumque virtu- tnm copia gloriose iusignitam sibi matrem effecit. Geneix>se virgo virtutum insigniis adornata, Joseph justo divinitus desponsata, a Gabriele archangelo salutata (Luc.i), de Spiritu sancto imprsp.gnata, desideratum cunctis gentibus Salvatorem, quem sine delicto concepit, viii Kal. Januarii sine dolore mnndo peperit. Sic Dominus noster Jesus Christus prima census ascriptione, Cirino Syrice prsesidente, B secundum ordinem totius prophetiee quoe de ipso praedicta est : in Bethleem Judse oppido natus est. Praeclara, ul veraces Scriplura? referunt, signa nascenle Christo coelitus ostensa simt; et arigeli de salute hominum pie gratulantes cecinerunt : Gloria in altissimis Deo et in terra pax hominibits bonse voluntatis ! {Ltic, n, 1-14.)

Anno itaque Cffisaris Augnsti xLri, ab interitu v(U'0 Cleopatrse et Antonii, quando et iEgyptus in provinciam versa est, xxvni ; olympiadis vero cen- tesimce nonagesimse tertia; anno tertio, ab (jrbe autem condita 752, id est eo anno quo compres- sis cunctarum per orbem terrse gentium motibus, nrmissimam verissimamque pacem, ordinatione p Dei, Cssar Octavianus composuit, Jesus Christus Filius Dei sextam mundi setatem adveutu suo con- secravil.

Ab initio mundi usque ad nativitatem Christi, secundum Hebraicam veritalem, anni 3952 nume- rantur; juxta computationcm vero Isidori ilispa- lensis episcopi, aliorumque quorumdam doctorum, 5154 supputantur. Porro secundum computationem Eusebii Ceesaricnsis et Ilieronymi, ab Adam usqne ad xvm annum Tiberii Cffisaris, quando Christus l^assus est, anni, 5231 fiunt.

Omnis credentium multitudo in Spiritu sancto exsultet, ceternumque Creatorem indesinenler ado- ret ; eique tota virtute sacrificium laudis immolet, qui unicum Filium suum, sibi sanctoque Spirituil) (*off!ternum et consubstantialem, incamari consli- tuit, et a reatu mortis servum indebita morte Filii absolvit! Clemens enim Conditor,quiplasmasuum, quod ud imaginem et similitudinem sui fecerat, lapsuni csse condoluit; ineestimabilique consilio inexhausla> proftmditatis suse decrevit ut cosequalis sibi damnatum in ergastulo Filiusservum visitaret, hominemque de captivitate propriis ad gregem hu- meris pic reportaret, novemque ordines angelorum 9ui restauratione nnmeri perfecte Isetificaret !

Filias itaqne Dei horao factus id quod fuit per- mansit, et quod non crat assumpsit ; non commis- tionem passns, neque diyisionem, cnm Patre sanc- oque Spiritu regens omnia per divinitatem , in-

VITALIS

20

firma vero nosirse camis tolerans per assumptam hurnauilalcin. Legem, quam per Moysem dederal, inviolabiliter servavit, et omnem justitiam ipse legifer per omnia implevit. Nam octavadiecircuni- cisus est, et quadragesima die cum legali oblationt? in iemplo Patri oblatus est {Luc,, ii, 21-23).

Sed, quamvis Virgo mater diva: proiis alligaret membrapannisinvoluta, et pcdes mauusque stricta cingcret fascia. tenerque iufans inter arcta condi- tus prsesepia vagiret pro humana, quam Palrls velle susceperat, miseria ; sublimis tamen Deus, orto in aHhere novo sidere, monsiratus est, et a magis orientalibus divinitus illustratis iu Bethleeni requisitus, ibique in cunabulis inveutus, ac ut Deus adoratus est. Pmdcntes magi tria niunera de the- sauris suis pretiosa proluleront, aurum, thus et myrrham Christo sponte obtulorunt; quibus ipsuni suniinum regem, verumque Deum et luorlalem hoininein prteconati suut. Elcctioiiis genlium pri- mitia^. in his consecraiffi sunt, qua'- de Saba aliisque nationibus late per orbem dispersis ad Christum in Rethleem properaveruut. In somnis ab angelo corninoniti ne redirent ad Herodem, per aliud iter in suam Ifleti repedarunt regionem (Matik,, ir, 1-12).

Tempore purgationis suse Virgo parens devota templum adiit, Deoque Putri puerum praesentavit, quem Simeon senex justus in ulnis suscepit. Felix silicernius in Dco exsultavit, quia diu exspectatuni Salvatorem gentium vidit, per Spiritiim sanctum agnovit, manibus gestavit, eumque populis vitce et mortis csse dominum praedicavit, etmultis admiran- tibus cum ingenti tripiidio benedixit. Anua pro- phetes, filia Phanuel gaudens adfuit; vidua virtu- tibus pollens Chrislura agnovit, ipsumque palam omnibus qui ledemptionem prsestolabantur Jeru- salem, jain venisse prseciouit. Parentes pro eo par turturum aul duos pullos columbarum obtulerunt (Luc,, II, 24-38) ; quibus Ecclesise uitida castitas et blanda simplicitas proefiguratse sunt.

Ecce nato in carne Domino non solum angeli coelorum, sed et omnis «^tas morlaliuin et sexus, reddit testimonium. Virgo Maria Spiritus sancti coopeiatione concepit, peperit et lactavit ; eique per omnia eflicaciter ipsius ope ministravil, Joannes in uteromatris Dominum laeto gestu suum salutavil , et repleta Spiritu sancto Elisabeih triplici prophc- tiee modo Ecclesiee de Messia et ejus genitrice pro- phelavit. GloriUcaverunt angeli Deum, prohuinana redemptione incarnatum ; qui dum nos con- s[>iciunt i^ediiui, suum gaudent numerum repleri. Angelica visitatioue pastores instrucli Belhleem accurrunt ; panem vivum, qui de ccelo descendit, in prtesepioqufiprunt; infantem, qui coelis prsesidet, panuis involutnm inveniunt. Pastomm prfficouiis audientium corda de Chrbti notitia gaudium et admirationem concipiunt. Zacharias et Simeon justi senes Christum confitentur, ct de illo futiira vati- cinantur ; quibus iu Ghristi amore anus beata fide- liter Anna comitatur. Ronis itaque felici jacnndi-

!!4

HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. - LIB. I.

22

Ut€ gratulantibus, HerodeA, inusitatis rumoribus ^ Tiberius privigiius Augusti, LiviaB uxoris ejtis

auditis, contristatiir inipius, et jubet omncs a bl-

m«tu et infra in Bethleem perirai, et iu canclis

ejns flnibus. Translato Jesu cum intacta matre a

Jo<«?ph in -Egyptum, Herodis furia crudeliter etfu-

fus cst sangiiis infantum, et campi Bethleem ma-

duenini cruore iunocentum 'M^ittli.» ii, t3-t6).

r.hristus autem pro se irucidatos iti suum transtulit

thalamum. nbi folicitfT laurcati tripudiant in per-

petuum.

II. Vitii ejus,

fUlvator xxxii aunis ei iii mensibus iu teriis ronversatus est, sed peccati expers dohim locutus non est, «olnsque inter mortuos liber ab omni nilpa repertus est.

cx priore marito Hlius, anuis xxni regnavit. Cu- jus xvni aniio Chiisfus passione sua muudutn re- dfMiiiL

Po?i uiurleru llerodis Auiipatri Ascalonita? pro- li^, (jui XXXIV anitis in Judtpa regnum usurpavil, Archelaus filius ojns x annis supcr Judteos lyranni- deni exercuit. C.ujus pro nietu, Joseph, ut Mat- thaeus astriiit, postqiiam angcli jussu de .f)gyp(o rediit, cum puero et inaire cjus in Galila^am seeessit, et Nazaretli habitavit. Ai*chelaus autem a Juda^.is, ob inlolerabilem animi ferocitatem, apud Augusium crimiuatus, dccidit, el a^terno apud Vicnnam CallioR urbem exsilio disperiit. Regnuiu vero Judffiu;, quo ininus validum iieret, frairibuA

In inilio xxv anni Jordanis alveum expeliit, al> ejus idem Augustus pertetrarchiasscinderecuravit.

Joanne baplismate iniinctns aquas sanciiflcavit, et «ic excmplnm totius humilitatis sequacibus suis ostendit. Jesu baptizato et orante, coelum «pertum pst. Corporali vero specie sicut columba siiper eum Spiritus sanctus descendere visus est, et vox Patris de coelo audita est : Hic est Pilius meus dilectus, iti qno miki comphicui (Matth., iii , 1-17; Jf arc, i, IM I : L?u;., III, 21, 22). Merito Joannes prfficellit inter natos muliemm, cui se Christus credit bapti- zandum invi>ibilis se Spiritus exhibet videndum, snum de coelo Pater commendai Filium. Sic beato pra^cursori mysteriom Trinilaiis ostendiiur iii I>a{v tismo Salvatoris.

Porro Pilatus xii anno Tiberii Csesaris Judspam missus, procuraiioneui genlis suscepit, ei inibi per X continuos annos usque ad ipsum pcne tinein Ti- berii perduravit. Herodes, Philippus ei Lysanias, iit Lucas referi (m;>. iii, t), cum illo Judoeam re- gebant tiiii Herodis seuioris, sub quo Dominus nn- tus est.

Omne ieinpus, quo Doniinus nosler in terris do- cuisse describitur, intra quadriennii spatia coarc- iatur. Nam iunc, ut Josephus refert, Anna dctur- baio, pontiftcaium Juda^orum per successiones te- nuerunt Isinael tilius Baffi, Eleazarus Ananite pon- iinois filius, ei Simon Canuti iilius, atque Josc-

Dominns Jesus, qui duodecimo a>taiis suae anno p phus «^aiphas, qui Jesum pro gente moriturum

tnmplo in medio doctonim sedii, nec docens sed inierrogans inveniri voluii, annoruui xxx baptiza- tur et exinde prodigiis Deus declaratur. Triennio signa facit etdiscipnlos enidii. Triennalis (t2) seias nostri Salvatoris intimat sacramentiim nosiri bap- lisniatis, propter fidem sancta; Trinitaiis et opera- tionem Decalogi legalis. Legifer eiiam iioster sic adiiionei homines ne audeaut innruia a^iate preedi- cnre, seu temere pia^Iationes appetere ; sed iegiti- mum ei maiurum tempus ad sacerdotium, vel ad dorendnm studeant hnmiliter exspectare.

Ainodo continiiationem miraculorum Domini noi^tri Jesu Chrisli, «pia^ in quatuor Evangeliorum libris scripta sunt, libet intueri, et veraciier coin-

prophetavit. Eusebius Caesariensis a vi anno Darii, qui post Cyrum et Cambisem regnavit, quaud(» opera iempli consninmaia suni, usque ad Herodcrn ctAugiistum, numerat in Daniele hebdomades vii et Lx duas, quse faciuni annos 4-83, quaudo Chris- tus, id esl Hyrcanus, de genere Machabaeonim no- vissimus poniifex, ab Uerodejugulatiis esi, et juxta legem successio pontificum cessavii. Ilippolytus vero regni Persarum 230 suppuiat annos, et Mace- donuni 300, et post illos usque ad Chrisium 30, id est Hb initio (iyri regis Persaruni usque ad adveii- tum Domini 560 numerai annos.

Heec de temporum serie siudioso lectori rimattis intiiuavi, qiiod sol justitiie sexla ffitate ortus est in

pendioseque paginis aduotare. IJt facilius ibidem D novissima hora hujus so^culi. Amodo propositum

l»erspecta passini ad mentcm re^ocentur, seriein re- rum. prout quatiior evangelistee descripserunt, iu- ve.<tigo : ipsoqiie, qui linguas infantiuin facit diser- tas donante, breviier propinarc pcropio. Et qiiia ''hrono^aphiam decrevi contexere, justiim est ui in primis certiiudincm temporum dilivcenti desig- nem conamine, prout sancti evangelisia*, aliiqiie historiographi scriptis suis jamdudum enodavere. Octaviaous (><e.sar Augusius. Caii Juiii Ca^saris ex «crrore Oclavia nepos et haeres, Romanonim secun- dus, regnavit annis i.vi et mensibus vi. Ciijus xlii anno Christus natus esl.

Dpiis de meo aggrediar Doinino, ciijus in omni|H>- ienti benignitate confido, ct openi , ut incoapiuin digiie peragam ad laudem ipsius, tideliter invocn. 111. Miracnla et jyrwlpjia ejus. Jesus, plenus Spiritu sancio, a Jordane in (tali- laeam regressns est, ibiquo teriio die ciim discipu- lis suis ad uuptias in Cana vocaius est. Deiicientc Kilio, a matre rogaius, sex hydrias aqua repbMi jussii, et mutatam in vinuin deferri a ministris ar- chiiriclino prsecepii [Joan., u, t-ll). Hoc siguo gloriam suam discipulis siiis priinum manifeslavit . per quod commutationem camalis iuteliectus iu

ii) L*e Prevosl : trhennaliti

sd

ORDERICI VITA.US

24

veteri lege designavit, et per Spiritus sancii gra- j^sm palria honorem non habet (Joan., iv, 44). Exem-

tiam iu novitatem siiiR traustuiit. In deserlum a Spiritu sancto ad agonem ductus est, et a Satana, qui hominem incomparabiiis justitise videns, admi- rabatur, tentatus est. Quadragenis diebus ac noc- tibus jejunavit, et sic, per jejunium ct orationem omne geuus daemoniorum a bonis viucendum, exemplo docuit (MaUh,, iv, \'i\ ; Marc, i, 12-13; Luc., IV, i-i3). Antiquus serpens, guia, et vana gloria, et cupidiiate, quibus primum Adam supera- vit (Gen., ii). secundum nihilominus Adamtentavit; sed ab illo tripliciter victus refugit. Et ecce acccs- serunt a?igeli, et minislraverunt Filio Dei (Matth., I, li), qui victores Saiauce in coelis remunerabit gaudio perenni.

pluni esse verax de auterioribus protulii, quod ad solam, licel mult» in Israel viduee esseut, Sarepta- nam,mulierem tcmpore famis Elias niissus fuerit : multisque leprosis iu egesiate et aerumna reliclis, soius, Eliseo vaiicinante, Naaman Syrus in Jordane mundaius fuerit. Omnes in synagoga verbum Do- mini audientes ira repleti sunt [Luc, iv, 28). Quod dicium fucrai, opere sacrilego verum esse compro- banies, sMrrarerMnt. Amenies efOcaceni archiaiioim extra civitatem ejecerunt, et usque ad supercilium montis super quo consirucia est urbs, ut prBecipita- rent eum, duxei^unt. Ipse autem transiens per medium illorum, inde descendit Caphamaum (ibid., 29-31 ; Matth., IV, 13-16 ;M«rc., i, 2i).

Salvaior cum matre et frairibus Capharnaum B Venit iterum in Cana Galilwae. Regulus, cujus

descendit, ibiquc non multis diebus mansit. Inde, appropinquante Pascha, Jerosolymam ascendit, et in templum intravit. Vendenies oves, et boves, et columbas, et nummularios sedentes in lemplo inve- uit el fulgore deiialis mire ruiilans omnus ejccii. (Joan., n, 12-i7.)

In die festo Pascbse nmlii signa, qutic Jesus fa- ciebat, viderunt et in nomine ejus crediderunt. Tunc Nicodemus Pharisseus, princeps Judffiorum, venit ad Jesum nocte, cupiens ejus secreta perfrui ajlocutione. Meniii ergo insirui de virtute baptisrai, de regeneratione ex aqua et Spiriiu, de sui descen- sione et ascensione, de serpentis senei iypica exalta-

filius infirmabatur Capharnaum, Jesum veuientem a Judwn in Galilaeam rogabat ui d^scenderet, et fUium ejus sanaret. Dixit ei Jesus : vade, fiUus tuus vivit [Joan., iv, 46-50). Protinus a»ger convaluit, paier credidit^ domumque in craslinum rcmeavit, et sospiie fllio gaudentem familiam reperit, ei cog- nosccns quod contigerat cum iota domo credidii. Hoc, ui Joannes perhibet, secundum fuit signum quod fecit Jesus, cum venisset a Judxa in Galilxam (ibid., 54).

Cum audisset Jesus qiiod Joannes traditus esset, relicia Nazareth, quffi dicitur /los, habiiavii in Ca- pharnaum, quse villa pulcherrima iuterpreiatur, qua

tione et Filii hominis indebita passione (Joan., iii, p Ecclesia designatur. Nazareth quippe unde Chrisius 1-21). ^ ^ ""■ ' '- '^-^""- '- ' •

Post hsBc, Dominus venit in Judseam. lUic cum discipulis suis demorabatur, et plura salutis insignia operabatur. Joannes autem erat baptizans in Ennon Justa Salim, ubi multx aquae erant; et conquffiren- tibus discipulis ejus et Judaeis, de Chnsio verax perhibuii testimonium (ibid., in, 22-23). Deinde Jesus reliqait Judaeam et abiit iterum in GalHaeam, trausivitque per Samariam. In civiiate Samariae quae dicitur Sichar, juxta praedium quod dedit Ja- cob Joseph filio suo, erat fons Jacob. Jesus ergo fa- tigatus ex itinere sedit super fontem hora sexta, et mystica verba locuius est cum muliere Samaritana. Samaritani cum gaudio Salvatorem susceperunt,

Nazaraeus dictus est, in Galilfiea juxta montem Tha- bor viculus est, Capharnaum vero oppidum esi in Galilaea gentium juxta siagnum Genesar sitom, in finibus Zabulon et Nephtalim (Matth., iv, t3), ubi prima captivitas Hebrseorum facta fuit ab As- syriis. Exinde, id est tradito Joanne, ccepit Jesus praedicare (ibid., i7), quia evacuata voce sequitor verbum, et desinente lege sequitur Evangelium, ut sol auroram. Poinitentiam, inquii, agite; appro- pinquavit enim regnum ccelorum (ibid.).

Ambulans Jestisjuxta mare Galilaeae invenit Simonem Pelnim, et Andream fratrem ejus, et filios Zebedaei. Jacobum et Joannem, et vocavit eos. At illi continuo, relictis retibus, sectili sunt eum (ibid., 18-22; Marc,

et duobus secum prece multa diebus detinuerunt]) i, 16-20; Luc., v, 2-11), Simon interpretaturo6ediem.

devotique plures in eum crediderunt(Joan., iv, 5-42). lude Jesus in Galilaeam in virtute Spiritus abiit, et fama de Ulo per universam regionem exiit. Ipse m synagogis eorum docebat et magnificabatur ab omni' hus. Nazareth Sabbato in synagogam intravit ad legendum. Optimus lector surrexit, librum Isaiae prophetae revolvit, et inventum pronosticon legit : Spiiitus Domini super me, propter quod unxit me ; evangelizare pauperibus misit me, et reliqua (Isa., LXi, 1). Et cum plicuisset librum ministro reddidit, resedit et dixit : Quia hodie completa est haec scrip- twra in auribus vestris. Mirabantur in verbis gra- tiae quae procedebant ejus ab ore (Luc, iv, 14-22). Ipse Jesus testimonium perhibuit, quia propheta in

Peirus agnoscens, Andrcas fortis vel vinlis, Jacobus supplantaior, Joannes Dei graiia. Interpretationes isUe sanctis prsedicaioribus apte congruunt. Nam sine obedieniia nuUus ad Dominum inirai, absqiic fortitudine nullusperseverat, etquiviiia supplantal, Pei graiiee omne bonum quod habet ascribat.

Circnibai Jesus totam Galilaeam, docens insyna- gofji^ rorum et prasdicans evangelium regni, et sa- ntnis omnem Innguorem et omnem infirmitatem in popuh. Et abiU opinio ejus in totam Syriam, quw regio pertingit ab Euphrate usque ad mare magnum, a Cappadocia usquc ad .Egyplum. Et obtuleruni ei omnes male habentes, varifs languoribus animarum et corporum, ct tormentis, id est acutis passionibus,

2o

HISTORIA KCCLESIASTICA. - PARS I. - LIB. I.

n

compiehensos, et qui cUemonia fiabebant el Imaticos, J^ 33-37). Mox de synagoga eiivit, in domumSimonis

et lyiralyticoi, el curavit eos, Tnrbae ergo multx S€- ru/« sunt eum de Galikcn et Dccapoli, de Jerosoly- mis et Jtui^a, et de trans Jordanem {Matth,, iv, 23- •23; Mare., iii, 7, 8; Luc, vi, 17), intentione qiuii- quepartita. Alii enim propter coeleste magisterium, ut discipuli, alii propter cm*atioiiem intirmilatuiii, alii sola fama et curiositafe, volentes experiri ve- rant^ essent qnec dicebantur, alii propter invidiam, volentes enm in aliquo capere et accusare; quidam cliam sequebantureom propter corporalem vicluin. Vuiens autem turbas Jesus, ascendit in monlem ; f.l cum sedisset, ad eum accesserunt discipuli ftjas. ¥A aperitnsos suum (Matth., v, 1, 2), qui olim apenir- lat ora propbetaioim, edidit prolixum »eriiionem

intravit socmm ejas febriciiantem vidit, ct rogatus ab aniicis ejus mnnum teligit. Protinus fugata febre, mulier sana surrexit, et co^Iesti mcdico gratanf^r ministravit. Vespere autein facto. cum sol occu- buisset, multos ei obtnleinint dcemouiacos et variis languoribus vexatos (Matth., viii, ii-il ; Marc, i, 29-34; Luc, iv, 38-41). Verus arcbiater singulis manus imposuit, vcrbo spiritus ejecit et ornncs male habentes ouravit. Occubitu solis inors Domini designatur; postquam gentiles, quos da^inon possi- debat, per fidem liberanlur, et a^groti a morbis peccatorum, emendatioris vita>. remedio sanantur. Multas turbas videns circum se, scro jussit disci- pulos siios ire trans fretum, eoque ascendente in

(»mni perfectione plenum, in quo pulchre et ntiliter B naviculam, disciputi ejus secutisunt eum (Matth., viii,

18, 23). Dignum erat ut, sicut iii terra fecerat mi- racula, sic eliam iu mari faceri4, ut se terrm ma- risque dominuni esse comprobaret.

Ingressus ergo in naviculam, inare turbari fecit, venlos commovit, fluctusquc concilavit. Ipse vero doiiniebat corpore, sed vigilabat mente; quem orta tempestate discipuli suscitaverunt, dieenies : Domine, saha nos; perimus. Tunc surgens, imperavit ventis et marii et facta est tranquillitas magna iibid., 24- 26; Afarc, iv, 35-49; Luc, viii, 22-2.S). Sic idem in salo hujus sfficuli Einmauuel quotidie opcratur, dum navis lilcclesiffi sute diversarum procellis tribulatio- num jactatur, et pene discriminum enormitate pe-

<i|iU5(<>los erudit et informat;ut, qui per Moysem in Sinai montc legem dcderat, in Galilsea in mont*^ Thabor suos doceat et perfectione totius justiti*p iiiibuat.

Nam de octo beatitudinibus plane disseruit ot ae- toris mandatis legis, quani non solverc, scd adim- plere vcnit (ibid., 17); et pr»cepta uovo». legis arc- tiora quam Vcteris Testainenti dicit, dum inimicos etiam diligi prsecipit (ibid., 4S-), ct misericordiam iu occuJto faciendam, et multa alia perfecta; vita: jussa depromit. De thesauro in coelo condendo, de eo quod nulluspossit duobus domiuis servire, de vo- latilibus et liliis agri (Matth,, vi, 24, 28), de festuca

et trabe ia oculo, de margaritis antc porcos uon p riclitatur. Sed quia cum tide tlebiliter a suis invo

*■< ^* J*A*A V*A j ^^' a A Va «*«■ ft*t* *V*t*

mittendis, de introitu ad yitam per angustam por- tam, de cayendo a falsis prophetis, de domo jpdi- ticanda supra petram (Matth., vii, 3, 6, 24; Ltic, vi, 18-49), verus Doctor doctorum incomparabiliter per- oravit.

Cum consutnmasset Jesus perfectionis verba, lurhdf admirahantur super ejus doctrina. Erat enim eos do • cpns, sicut Deus omnium potestatem habens, non sicut Scribs et Pharisxi (Matth., vii, 28, 29; Marc, i, 22; Luc, IV, 31), qui scrvi erant Moysi^ et ea tantura ducebant qus infirmis data crant.

Cum autem descendisset de monte, secutaB sunt fum turbae multae. Leprosum vero suppliciter ado- raatem Salvator manu tetigit, et confestim munda-

catur, presto adest, et virtute deitatis su(je mirabili- ter eis suffragatur, et continuo sedatis tentationi- bus fortiter opitulatur.

IV. Sequentia. Trans fretum cum venisset in regionem Gerase- norumf duo saevi nimis, habentes dsemonia, de monu- mentis egressi sunt, et occurrentes ei exclamavc- runt : Quid nobis et tibi, Jesu /l/t Dci? VeniBti huv ante tempus torquere nos ? Si ejicis nos, mitle nos in gregem porcomm. Et ait illis : Ite. Al Uli porcos invaserunt totumque gregem in salum prfficipitave- runt (Matth'., vni, 28-32; Marc, vi, 1, il), Sic a le- gione daemonum ad duo miUia porcorum grex prar- cipitatus est, et in mari sufTocatus (Luc, viii, 26-37),

vit, ipsumquese saccrdotibus ostendere cum Icgali D ^<^^^^ autem fugerunl, et venientes \n urbem om

sacrificio pra*cepit (Matth., yiii, i-4; Mf/rc, i, 40-45; Luc, V, i2-i4). Quo jiissu confessionem et pceni- tentiam peccatorum insinuavit.

Caphamaum tidem Centurionis approbavit, et puerum ejus, pro quo suppliciter rogavit, jacenlem paralyticum et male tortum, verbo sanavit (ibid., 5-13; Luc, vii, I-IO).

Sabbato, dnm doceret iu synagoga, do^mon per hominem exclamavit : Qiad nobis et tibi, Jesu Na- zarene ? Venisti perdere nos ? Scio le, quia sis Sanc- tus Dei. Et comndnatus est ei Jesus , dicj^ns : 06- m'Uesce, et exi de homine. Discer][)ens eum spiiitus nequam, egressus est; et honio, cunctis qni aderant niirjintihiK;. ^nnatus est iMarc, i, 23-28^ Luc, iv.

nia nuntiaverunt (Matth., viii, 33). Hominibus itaque sanatis, porcisque preecipitatis, Geruseni de ista ci- vitate nimis territi exierunt ; Dominuraque, ut a finibus eorum transiret, stulti rogaverunt.

Gerasa est urbs in Arabia trans Jordanem, jiincta monti Galaad, quam tenuit tribus Manasse, non longe a stagno Tiberiadis, ubi sues demersi sunt. Quie interpretatur colonum ejiciens vel advena ap- propinqnans; gentiles significans, ad quos salvan- dos Filiiis Dei accessit, dum carnem humanam assumpsit. Duo quos I^^gio dsemonnm possidebat, duos figtirant populos, Jud;rorum et gcntiliiiin: qiiibiis doininabalur Uiiiveriiias vilioruin. In scpul- cris iKihitabant, quia mortuis operibus, id ost yec-

27

OHDERTCI VITALIS

28

calij», serviebant. Salanip dcbililas in hoo manifesle ^sc : Si ('itigpro fiwbriom lesdmenti ejin> tntitum,

palescit, (jiiod nec jioiris sine, perrnissii Dei nocere potuit.

Nola quod, duni prfedestinali ad viUini ad Donii- UUU1 convertunlnr, et sana ralione utentes salvan- tur, spurci tuniidique idololalre, et omnes reprobi nequitiis inhffirentes, qiii per porcos designantnr. in stagno hitulontorum aclnum sorditati condem- nantur.

Ascendeiis Jesus in naviculam transfretavit et Capharnaum venit. Ibi cum esset, multi ad eum oonvenernnt ; et domnm implentes, vorbuni eju.s Hudierunt. Tunc a quatuor viris paraiyticus dela- tus est, et g:rabatum in quo jacebat, nndalo tecto, ante illiim demissum est. Porro clemens Dominus lidem portitoruni vidit ct parul}tico peccatadimisit, eique, murmurantibus Scribis, ait : Surge, tolle lec- tam tmimt et vade in domum tmm. Statim ille sur- rexii, et, sublato coram omnibus grabato, m domum suam abiit {Matth., ix, 1-7; ifarc, n, 3-12 ; Luc, v, 18-26).

Inde Jesus transiens Malthwum in teloneo se- dentem vocavit, et secutum ex pnblicano aposto- Inm et evangelistam sublimavit (Matth,, ix, 9«. Discumbente Domino in domo Lcvi, Phariscei mur- murabaDt: eique, quod cum publicanis et peccu- toribus manducaret, derogabaut; sod bcnignus doctor pravos eorum meditatus attendit, ntilemque senlentiam pruferens, ait : Non est opus valentibus

B

salva ero. At Jcsus convcrsus *'t ridc7V< eam, dixit : ConfUle, filia; pies tna le salvam fecit. Confesiim fons sanguinis ejus siccatus est, Pt salva facta cst (Matth.. IX, 18-22: Marc, v, 22-34: Luc, virt, it-W.

Deinde Chribtus, cuui in dvmuai itrincipui cciiid- sel, et tibicines turbamtjuc tumuttuantcm tidissct, dixit : Hoxeditc; non cst mortva puella, sed dormit. Et deridebant eum, Eject<i turba, conclavim inUa- vil, secnmqiie Pctrwn cl Jacobum et Joanneiii el patrem ct matreni piiella> introduxit, manum ejus tenuit, ip^oipie jiibenle puella snrrexit, illique dari manducaie pra^cepil, et luma hsec in univcr- sam terram exiit (Matth., ix, 23-2(); Marc, v, 35- 43: Luc, VIII, 49-50). Juirus interpretatnr illumi- nans, vel illuminatus, et siguiticat Moyscni alioequo Icgis doctores; duodeuis aulcm tiha, Synagogam : hspmorreusa vero, gentium Ecclesiam, qua*. prius per Christum nd«^m tetigit ct sanitatem a profliivio idololatrias , carnaliumque voluptatum, gratio>a praeripuit. Tandcm, sicut puellajussu Domini pos- tea revixisse dicitur, sic Isrucl. cum plenitudo gentinm introierit^ salvabitur.

Inde Jps^i transeunte, secuti sunt tum duo caeci. ciamantes : Miserere nostri, fUi David, Oculos eo- rum tctigit, eosque illuminavit. Egressis iliis, ecce obtulernnt ei hominem mntum et da^moniuni habentem. mecto autcm dwmone, iocutus est mii-

medicus, sedmah habentibus. Non veni vocare jus-^^ tus et admiratie sunt turbflR, dicentes : Nunquam

tos, sed peccatores {ibid,, 10-13; Marc, ii, 15-17; Liu:., v, 29-32). Dominus ideo peccatorum convivia frequcntabat, ut invitatores suos docendo invitaret, ot transferret ad ccelestes epulas.

Duin loqueretur Jesus cum discipulis Joannis, et ref>rehensns esset a Pharisieis cur di«cipuli ejns, ut Joannis, non jejunarent, aptam protnlit similitn- dinem de filiis sponsi non lugentibus qiiandin ciim illis est sponsus, et de commissura panni riidi iii vestimentum vetus, et de vino novo in utres veteres non mittendo (Matth,, ix, 14-17: Marc, ii, 18-22: Luc, V, 33-39). Sic probot jirclas observationes nov8B legis uon rsse carnalibiis imponendas noii- dum renovatis, donec palam patesceret renovatio D^jr^,,^ ^. j.jn^ spiritualis per mysterium DominiciP passionis et rcsiirrectionis.

Loqnente Jesii ad turbas, Jairus, archisynago- giis accessit. ad pedes ejus procidit eunnpie adt>- rans dixit : Domine, filia mea modo defancta pst; strd veni, impone manum tvam super eam, et vivct. Uciiignus opifex surrexit, et cum illo protinus abi»t. Tnrba vero multa Sf*quebalur illum, et com- prinipbat. Mutier autem qux fluxam sanguinis pa- Hebatur duodecim annis, qiue omneiu substantiain snam erogaverat medicis, qiiihus falsi theologi, sen philosophi, legumquc designantiir sa>cu)annni doc- lores, nec ah iillo potuit curari. accessit retro, ei teiiyit fimlfriam vestimenti ejas, Diccbat itnm intra

apparuit sic in Israet, Pharisxi vero dicebaiit : In Beelzebub principe damonivrum ejicit daenmvi (Matth,, IX, 27-34).

Jesum in dcserlo lurb» requirebunt, ot inven- tum ne discederct, sibi detinerc oplabant iLwc, iv, 42). Cum turbse irruercnt, ut verbum Dci audirent, Jesiis in aavcm SimonU ascendit, eumqae a tcrrn in stagnum Gmcsareth rcduce^^e pusUlam rntjavit, Ibi sedens tarbius dociiit, et, ut loqai ccssavit, Si- nioiii, qui tota nocte frustra laborurat, dixit : Dw in altum^ et laxate rctia vestra in cnpfuram. Qii«.ul cum fecisscnt, copiosam rtmcluserunt multitwliacm piscium, qua satis oiiuj^tiiin nimprbatur nti' conim

tn diebus iUis cu;iit in montein orarc , ct pi;r- noctans erat in oratione Dti, Dic facto, discipulos suos vocavit, ct duodecim ex ijiSia tlegit, quvs cl apostolos, id est, missos, nominavil, duodecim au- tom apostolorum notnina hmc sunt : Sinwn Pttrus et Andreas frater njus, Jat:obus Zebedm et Joanncs frater ejus, Phiiippus et Barthotomieus, Thomas et Mattlims , Jacobus Atphxi et Thaddteus , Simnn ChanansBWi, et Judas Iscariotes, qui et tradidit cum {Matth,,x, 1-4; Marc, iif, 16-19; Ltic., vi, 13-16;.

Sacratus apostolorum numenis non vacat a iny<- terio. Duodcnarius enim numerus designat eos per quatuor climata mundi iidem sanctse Trioitalis

40

HISTORIA FXCLESUSTICA. — PARS I. - IJB. 1.

30

praediraturo?. QuaUsrnarius nunierus Uiplicutn:^ dnodcoim facit, quorum tigura in niultis antea prffi- ces>il. Apostoli tigurati sunt xii flliis Jacoh, xii priu- ci[tibiis plebis Isracl, xii fontibus repertis in Helim, xii lapidibus altaris, xii lapidibus de Jordane oleva- (is, XII bobus sub roari o^neo, xii stellis in corona spi^nstT, XII fundamentis, xii portis supernffi Jeru- salem, quam refert Apocalypsis. Multis ct aliis n^iris prcenotati sunt, quibns ad dispensnnda populis Dei inysleria insigniter excellunt.

(•loriosus Emmanuel totam Galilffiam circiiivil ; iu villi^, castellis et nrbibus, id est pams ct mag- nis , absqijc discretione personarum , evangclinin pr^TdioHvit. Non potentiani nobiliuni, sed salutcm rredentium attenditf ot post niellifluam prasdicutio- iiom, ciiravit omnem laiigiiorem et iniirmitatem ; ut qnibiis noii suaserat sermo, persuaderet operis iiidgnitudo.

Vvicns turtffis Jcsns, mhtrtus est eis, quia vexati rntnt et jacentes, sicut oves pastweni non habcntes. Duodecim itaque convocavit, et potestatem illis dcdit ut immundos spiritus ejicereut et omnem in- tirmilatem curarent. Euntes, inquit , praedicnte, fliccntes quia ftppropinquabit regnum coflorvm. Infir' mos curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, dse- mones ^icite, Gratis accepistis, gi^atis date. Nolite l/o^idere aurum, neque argentum, neque pectiniam m zonis vestris ; non peram in via, neqve duas timi' ros, neque calceamenta, neque virQcm (H^atth./m, 35 ; 1. 10; Jfarc, vi, 6-9).

I f

» ' • ,

V. SequsnlitL : : .. : : .: . •

Multa quoque alia co^Iestls Blagister salnberHma protulit monita, quse veraccs ejus symmistae, Mat- thieus et Lucas. scriptis memoriffi comraendave- ruut.

Ibat Jesus in civilatein GaIila*2C, qiiaB rocatur Nnim, qnm in seciindo milliario Thabor montis coii- tra meridiem juxta Endor sita est. Dum portse tirbis ftppropinquaret cuId copioso agraino, quod comitabatur, ecce defunctus juvenis unicus vidiia; pius efferebatur. Quam cum Dominus fleittem vt- disset, misericordia molus super illam, dixit : NoH llere, Bajulis stantibus accessit, loculum tetigit et Hxanimi dixit : Adolescens, dico tibi, surge, lllico revixit, resedit et loqui ccepit; vitipqne reparator illuin matri sanuin restiluit. Timor omnes invasit videntes. Divino nutu multa Dominum tnrba se- quebatnr, ronlta viduam comitabatnr ; ut, viso tinto miraculo, multi testes, mnlti fierent Dei laudato- res [Luc, vii, tl-t7).

Joanni renuntiantur in Herodis carcere miracula Christi. Unde ab ipso mittuntur duo discipuli. iit diligcnter per ipsaro perscrutentnr Dei sophinm secreta de provisione ccelesli. Regressis Joannis niintiis, molta de ejits magnitndine loqnitur, et pueris in foro «edentibus generationem comp.imt Juda^oruni (Matth,, xi, 219; Luv, , vn, t8-32). Tunc coppit Jesus eaeprobrare civitatibus, in quibus

^factx sunt plurimsp virtutes ejtts, quia non e.gissicnf pcmitentiam in pra^dicatione ejns. Huc usque gene- rationem Judaicam communitcr redargueral, niinc qua^i nominatim civitales eorum iucrepat ; prfleci- pueCorozaim, id est, mysterium meum, Rethsaidum, id est, domum fruetuum, et Capharnaum, qiiia, vi- sis signis et operibus, converti nohierunt iibid., 20- 24; Luc„ X, t2-l5).

Deinde Jesiis Deo Patri gratias agit, qnia sapien- tibns sa*culi secreta sua abscondit ct parvulis revelavit {Matth,, xi, 25-30).

Pharisieis reprehcndentibus quod discipuli Sab- batis, dum per «ata irenl, spicas vellerent, et ma- nibus confricantes, manducarent Salvator eos ex- cusavit, ct excmplo de David et Abiathar .^cerdnte B prolato, dixit : Sabhatum propter hominem factum est, et non homo propter Sabbainm, Itat^ue Dominus est Filius hominis etiam Sahbati (Matth., \ii, 1-8 ; Marc, II, 23-28; Luc, vi, t-.-i).

Introivit iterum Sabbato in synagogani, et sanavit hominem qni habebat mannra aridam. Pharisa^i livore commoti quod Jesus oninia glorio.se ngebat, exenntes cnni Herodianis consilinm feccrunt qno- modo enm perderent. Quapropter inde secessit et secijti snnt eum muUi ; et curavit omnes.

Tunc oblatus est e» dxmonivm habens, csecus et mutus, et curnvit eum, ita ut loquerefur et videret, Scribis aulem el Phariseeis opera Chiisli depi-avare sin\i$ti^'tnlerpretatione nitcntibns, et ab eo signtini ^/do 'co>l<* *pel^nlibus, ipse profunda et spirittinlia disseruit, quibus mnlos redarguit et bonos instrii- ^taV, .jcn^irHtidni* quoque nequam nullum nisi Jonw 's\jjrniiin ^3se'dacdum perhibuit ; cui reginam Austri, qute de finibus teiTse sapientiam Salomonis andire veiiil, et pcenitentes Ninivitas meriti comparatioiie prseposuit (Matth., xii, 9-45; Marc, ni, 1-5; Luc, VI, 6-10). Matre vero ejus et fralribus foris .stanti- bus, et cum illo loqui qua*rentibus, extendens ma- num in discipulos suos, dixit : Quicunque fecerif ' voluntatem Patris mei, qui est in caslis, ipse meus frater, et soror, et mater mihi est [Matth,, xii, 46-50 ; Marc, m, t-35 ; Luc, viii, t9-2r.

In illo die exiens Jesus de domo, sedebat secus mare, et congregatae sunt ad eum turbae multx. D In naviculam ascendens, sedit, et turba? stanti in littore molta in parabolis edidit. De agricoln. qui exiit seminare, idoneam operationi snic <timi- litudinem ostendit; et de ipsis seminibns, qiionim pars periit, quia secus viam aliud cecidit, et con- cnlcatum est ab hominibus, et volucres coeli come- denint ; aliud in petrosa, alind in spinas, et variis cventibus sntfocnta sunt. Quid signiflcent ista, bre- viter et liquido milii ndnotabo. Semen est ver- bnm Dci, sator autem Christus, volucres dffimo- nia. Via est prava mens, malanim cogitalionum sedulo meatu tritn et arefacta. Petra est pni- tcrva» mentis diiritia. Terra *»st lcnitas anima: ohcdienlis. Sol vnro fi-rvor cst pcr«cfiitionis sa;- vientis. Spinop sunl corda divUvAVUXW «xsv^\V.\»tv^

I

3i

OKDERICT VITALIS

:]-2

sollicila. Bona leiTH osl devoU el fidelis inens, r|U8C ij^ tuni ptieceptoribus minislraicnl. Iloc, quia scan

fruclnni reddit centesinuiui, et sexagesinium, el tri- ccsinuim. Centesimum fnictum reddil, «jni nniversa ZRternitalis inteniione facil ; soxagesimnm, id est, opus pcrfectum cum doctrina, propter sex el de- cem ; Iricesimum, id est, tidem cum doctrinn, prop- ler tria et decem. Item aliter : Centesinius frurtns virginum esl, et mariv rum pro societate vila», scu contempin mortis; sexagesimus viduarum est, prop- ter otium interius, quia non pugnant contra con- suctudinem carnis. Solel euini otium sexagenariis concedi post militiam. Tricesimus vcm conjugatn- rura est, quia luec oibxs pra^liantium esi {Mnfth., xni, 1-23 ; lf(/rc.. iv, t-20; Lwc, vni, 4-15;.

Deinde verus Propheta, conlhienlibus turbis, alias

dalum facere polerai in natioiiibus, Paulus se abje- cis^c memorai. Snsanna intcrpretainr lilium ; Joanna, Domitws gratin ejus, vcl Dominus miscri- cors ; Maria, amarum mare ; Magdalene, turreusis. liiUrrpretationibns nominum suorum evidenier de- promitur, quibus piterogalivis meriiornm minisira^, Doniini decoraniur {Matth., xxvii, 55; Afarc, xv, 40, 41 ; Luc.y vni, 1-3;'.

Die festo Judworum Jesus Jerosolymam asoendit. homincmqne qni per xxxvui anuos languerat sana- vit ad probalicam piscinam, qua; cognominatur liebraice Beihsaida, ubi sacerdoies iavubani carncs pecudum, nnde iegali riiu faciebant Deo saciiticia. Piscina hffic quinque porticns haliebai, in quibu.

proiunat parabolas, de bono semine seniinaio et de B multitudo magtia lattgxientium jaecbnt, rwconiw,

zizaniis, de grano siuapis, et de fermento, quod

acceptum mtdier itt farinse satis tribus nbscondit,

doticc fermentarettir totvm. Salvator sedens in navi,

qiiasi dives paterfamilias invitatos diversis rehcii

cibis, ut iinns4inisque secnndum naturam stomachi

aliinenta snsciperei varia. Diversis ergo ntiinr para-

bolis, ut satisfaciai voluniatibus variis (Matth ,

XIII, 24-35 ; Marc, iv, 26-33 : Lw:., xiii, 18-21).

Dimissis tnrbis, in domnm venit, cl inierroganii- bus discipulis parabolam zizanioium declaravit {Matth., xni, 3G-i3; Marc, i\, 34). Tunc etiain de tliesauro abscondito in agro, de ncgotiatore ei

claudorum, aridorutn, vxspectatttium aquie itnjtutn, Porro Angelus Dottdtii descendchat in piscinamet mo- vebatur aqua ; e,t gui prius dcscendissct in piscitiatn post motiotiem aqu<e, sanus fiebat a qmcunque tetic- batur ittfirmitate. Jul)ente Chrisio, staiiin sauus facius esi homo, grdbaiumque suum sustulit Sai)- bato. Murmuraniibus inde JudaMs ct blaspheman- tibus, Sophia Patris respondit, arcana diviniiaii^ sutie, ut Joaunes Theologus refert, multipliciter Dianifestavit, ei luceruffi sna* Joanni Moysiqiie iusigne testimooium perhibuit (13). In illo tempore Herodes ieirarcha fainani Jesu

margarita, dc retibus missis in niarQ;aslieciJ*,:ct:**i|iidtvik>^pu^ls^i)€C*»uis dixit : Hic est Joannfs £</])- quid liguraret exposuit. Indc in p/hvj^o^l^iUuiJiji^^i^at^.iJ^kk^/^^e^nV « mortuis; ideo virtutes operan- transiit, et io synagogis corum eos docuit, itn nt fur iti eo. Herodes enin^ Joannem icnuit, eumqne omncs mirarentnr Matth., xiu, 4t-I»8»; JTa/i.; ^V- •'iilliffavft: eiiirticjit/t;^!^^^ Hcrodiadeni

1-6). ••:*•••* ••• • •••• ••quam Pb i fi ppo •fi'itrr suo iulerat, sibiqne, contra-

Kogiitus a Pharisseo, Salvator in donio ejus raan- ducat. Mulier vero, quap peccaiiix fuerat, discuin- bentis Domini pedcs iacryinis rigat, capillis capitis sui tcrsit et iingiiento nnxii. Oninia, qnibus illicite iisa prins ad pecialiini fnerat, Deo pcnitns M3) devota immolai. Qtiot in sc habuil oblcciamenta, tot de se invcnii holocansta. Falsa inmens justitia Phariso^us (cgram reprehendii de jpgriiudine el medicum de siibvcntione, a quo duoruin par.ibola redarguilur debltoruni ; proprio<pie jiidicio ui fre- neticus convincitur, qui fiinein portat ex quo ligetur.

dicenle Joanne, sociaverai. Versipellis adulter pra»- coneni veriiatis occidere voluii, sed populum, a quo Dei vatc.^i venerabaiur, iimuii. Joannem ciiam He- rodes nictucbat, queni virum Justiim et sanctnm siri(*bat ; sed amor muliens cnm vicit, cui disiricto Deijudicio coniigil ut propler appetilum aduliei\T ^anguineiii funderel sancii prophctte. Herodes dic natalis sui cticnam fccit principibus el tribiinis cl primis Galila^a*. Iln lilia Herodiadis, dum saltassci. ei Herodi simnlque recumbentibus placnisset, jiira- nienio a rcgc sibi facio qnod qnidquid postularcl ab

Peccatrici» bona poeniteiilis eniimerantnr, et malaDeo impelraret, instinctu mairis pernda», in disco

falsigusti corriguniur a Jndice, cujus oculis iniima qii«equc nuda pandnntur. Tandcm Jesus Mari«> peccata remi.sit, qiioniam ipso ieste mnlinin dile- xii. Fides, inquit, twi te salvam fecit : vadc in pace {Luc, vn, 30-50).

Evangelizantc Dominoet discipulis ejus, niiilieres sequebantur, et de suis facultniibus eis obseque- baulur, Maria scilicet Magdalene, ei Joanna uxor ('.UZ8B procuraioris Herodis, ei Susanna, et alia; muliap divinitns iuspirattp. Consuetudinis Judaicsp fuit, nec dncebatur in culpam, more geniis aniiqno, ut muliercs de substantia sua victnm atqne vesti-

sibi peiiiidari capul Joannis Raptista^. Funestus rcx spiculatorem misii, capnt pra^.rnrsoris (Ibristi ani- pntaii jnssit, quod mox pro saliationis pretio alia- ium est in disco pnella', ei in impuro convivio cruenia^ facise sunt epula;. Discipuli vero Joanuis corpiis in Samaria sepelierunt, ei venientes ad Je- sum, ha^c nuntiavernni (Matth., xiv, 1-12; Marc, VI, 14-20 ; Liic, ni, 19, 20 ; ix, 7-9).

Salvaior, audiia ncce BapiistsB sni, indo secessil, et seorsum trans mare Galila?(P, quod estTiberiadis, in desertum lociim abiit;non timore mortis, sed parcens inimicis suis, ne homicidio jungerent ho-

(13) Le Prevost, pcenitenn, roctius.

(ja*> Hic Ordericus, censente Le Pr6vost, alludit cap. ix, v. dprimsB Bpistolead Corinthios.

:i:i

inSTOlllA !iX:f.I.ESIASTICA. — PARS I. — UB. I.

34

inicidiiim, si crehro visis ejiis miraculis iri zdum irritarent^ir lelhifcnim. Di^tulit itaquc iu diein f'a.v:b8P interilnm suuin, et nobis prcebuii exomplnin vitindi temeritatem tradeutiuni.

r»ii» andissent turbw, pedestres eitm sccuthe sunt. Vidoiis Je^iis turfmm multam, misertus est ^us H nunrit lnnguidos oorum, Vespere facto, quiuqiie paneri hordeareos el duos pisces accepit^ aspiciens in cwlumj benedixit, fregit, discipulviqur, ut appo- nereiit (urbis, dedit. Turbas voro super fenuni dis- nimbere jns^ii. Ministraniibus uposlolis, quinqw ihiliia r.irorum, excopiis muiioribiis et parviilis, mandticaverunt ei saturati .suni, et de reliquiis xii tiiphini fraginentoruni plcni snblati sunt (Matth., \iv, t2-*2l ; Marc.. vi, 30-4 'i; hnr., i\, lO-H : Joan., \i. i-13;.

liipc omnia mysteriis piena suni. Jesus di; Judfoa ^oredit, in deserlum geniium venil. Turba.'scqnun- lur. I^nguidos eorum misertus, ciirat. Quinque panibus hordeaccis Mosaicte legis, et dnohus pisci- hus prophetifip et psalinorum, pavit. Ei hoc vespere, iJ est, One saeculorum propiuquante, peregit ; cum ipse sol justitia> pro nobis occubuit.

Bomines, cum vidissent quod fecerat signum, di- rt^bant : Quia hic est vere pmphetu qui venturus est in mundum. Jesus ergo, cum cognovisset quia ven- turi pjisent ut eum raperent et regem facermt, disci- jHiios jussit in naviciilam ascendere, eumque trans fretiim prfpcedero, ci ipse demissa turba fugit in montem solus orare. Vespere facto, navicula in ine- dio mari jactabatur Uuctibus, et peue totanocte in remigando luborantibns veuius obslabat coutrarius. Quartft viffUia noctis cum remigas<cnt quasi stadia rigiiiti quinque vel triginta, venit ad eos ambulans saper mare; et videnies, iimnere quia putabant eum phantasma esse. Prsp timore clamantibus, statim dixii Jesus : Ego sum ; nolite timere, — Domine, in- quii Pelrus, si tu es, jube me venire ad te super aqwts. At ipse ait : Veni. Desrendens Pelrus de na- vicula, ambutat super aquam, ut renirel <ui Jvsum. Videns vero ventum validum, timuit; et cum ca^pisset mergi clamavit : Dofnine, salvum me fac. Continuo Jesus manum extendil, et se in periculo invocantem apprehendit: Modicx, inquit, fidei, quare duhilasti? Ascendente Jesu in naviculam, cessavit venius; et ista videntes adoraverunt et Piliuni Dei confessi suni jroir/^., XIV, 22-33; M(irc., vi, 45-52; Jo/m.. vi, 14-21).

Nota quod Joannes describit miraculum panum

prope Paseha factum fuisse : Mattheeus vei*o et Mar-

t-us commemorant hoc statim occiso Joanne factum

esse. Unde colligitnr Joannem imminenle Pascha

decollaium, annoque sequenti, cum Pascha denuo

rediret myslerium Doininicffi passionis esse com-

plelura.

VI. Sequentia.

Jesus com discipalis suis in terram Geuesareih venity ei ab incolis gratanter susceptus, languidos eoniiD cimvit. Nempe SalTatoris benignitate illecti, i» unmmtm regionem miserwU, eique mnes male

khabentes obtulerunt; eumque, ut vel fimbriam vesti" menli ejus tangerent rogaveruni. Quicanque ergo tetigerunt, salvi facti sunt (Matth., xiv, 34-36; Ifarr., VI, o5-5()). ibi contra Scribas ei Pharisseos, qui de Jerosolymis accesserant, pliira protulit, et supersti- tiosas senioruin Iradilionos rodarguii {Matth.. xv, l-«; Morr.. VII, 1-15).

Turbsp in navicnlas ascenderunt, et Caphamaum, quaerentes Jrsum, venernnt Jerusalem. Quibns ipse dixii : Amen, amen, dico vobiSy quan'itis nte, non quia iidtstissigna, sed quia mandurastis expanibus etsatu- rati fiStis. Operamitii 7ion cihtim qui perit, sed qtiiper- manet in vitam seterttam, quetn Filius hominU vobis flabit; hunc enim pater signavit Dcus [Joan., vi, 22}. Hfoc ot plura his similia do pane coelesti et vita

B ietcrna docuit in synagoga Caphamaum, quse Ju- dm non iiitclloxerunt, habenloscor lapideum. Dixe- rnnt crgo : Otirns est hif: sertno. Pliirof maliiia ex- osecaii inurmiiraverunt, ct scandaiizati ab illo re- cesserunt. Dixit ergf} Jesus ftd dttodecim : Nnmquid ft vos vultis abirr? ReSf>ondit Simon Petrus : Domine, ad quem ibirnus ? verba rita' seternas hftbes. Et nos rredimus et cognorimus tiuia tu es Christus Filius Dei(ibid., (il-70.j

Post hsec ambulftbftt Jrsns in GaUtseam ; non enim vdebat in Jndseam ire, quia Judwi qussrehant eum interfieere. Tunc. ut syinmisin Joannes referl, cog- nati ojus, qui pro ritu judaico fraires vocabantur, ipsiini nd sc^nophegiani invilaverunt, ut palam sese o«iendcrei inundo. Illis uscondeniibus, qui mundi

^ qusprobanl gloriain, ipse mansit in Galilseam. Sed jam die fosto mediante, ascendit in templnm. Mirantibus cunciis de doctrina cjus, dociiit. Phariseei lurbam dissentientem de illoaudiorunt, el minisirosuteum apprehenderoni misemnf. Sed nemo in eum misit mnnns qtt.ia nondum vencrat hora ejfut, In novissimo fiie magnn festivitatui , stabat Jesus ct clamabat, dicens : Si qtiu sitit, veniat ad me et bibat. Qui cre- dit in me, sictU dif:it Scriptura, flumina de ventre ejus fluent ftquse vivx. tioc dixit dc Spiritu quem ac- ceptuti, erant credentes in etim. Nondum enim erai Spiritns dfitus , quia Jesus nondum fuerai glo- rificatus. Cum audissent sermones ejus, quidam fiicebant : tiic est verc propheta. Alii dicebant :

¥\ tiic cst Christus. Quidam atttem diccbant : Numquid a Galilsea Christus sttrgit ? Nonne Scriptura dicit : Quia ex semine Dfivid, et de Bethleem castello, ubi crat Darid, venit Christus; dissensio itaque in turba propter eum facla rst. Ministri vero, qui missi a pontiticibus et Pharisiois, ut Jesuni comprehende- rent. fueranl, auditis sermonibus ejus, oblili sunt propier qnod venerant. Rodierunt ergo immunes a criniino, pbmi admiraiione. Atrocibus magistris discniientibus proiervo ciir eortim clienies vinetum sibi non adduxissent Doctorem viie, illi coehtus il- lustrati verax testimonium perhibueruntChristidoc- irinse. Dixeranl enim : Nunquam sic tocutus eit hemo, sicut hic loquitur homo. Quia nimiram iUe, qui loquebatur, Deus erat ei homo. Soperhift ^xin^

3&

OtlDEKia VITALIS

3^

cipibus verilati nequiler deroganlibus, Nicodemus ^ ttuctorilate legis compescuit eoruiu nefarios ausus. Denique nuUo perfecto negotio, vacui fide et omni fraudati utilitaie, suos lares ropetierunt (Joftn,, th, i-53).

Jesus inde in montem Olit^eti perrexit, iteinmque diltMMlo in teinplum venit. Ibi Oomino sedente et docentc omnis popultis ad eum venit, et adductam utuliereni in adulierio deprehensam justitia con- demnavil, sed dulcedine pielatis suse absolvit (Joan,, vni, 1-14). Pharisaica fraus muscipnlam Christo prffistruere putavit, dum opinionem ejus erga ple- bem otfnscare tentavit, ei ipsum aut crudelem aut injustum probabiliter osteutarc sategit. Nam $i ream juxta decreium Moysi condemnasset, quasi sffivum et oblitum misericordioe quam praedicabat deri- D sisset : et sic odiosum iurbis, a quibus diligebaiur, facierei. Si vero msecliam pro clementia lapidari prohibuisset, quasi legis adversarium et fautorem scelerum condemuassel. Vera Sophia vehit aranem lila dolos sceleraiorum disrupit ct, regia dignitate utrobique servata absque impedimento pertransiit. Ait enim : Qai sine peccato est vestrum, primus in illum lapidem mittat (ibid,, 7).

In primo commatetemperantia est miserantis, iu sequenti justitia judicantis. Inclinans se deorsum, digito scribebat in terram, ancipitique vurbi sui gladio penetravit insidiatorum conscientiam. Sic servavit ecce per omnia et justitise disiriciionem et pietatis mansaetudinem. Tandem frauduieuti quoe- p sitores Domini sententia percussi erubuerunt, mae- cham reliquerunt et incipientes a senioribus exie- ruut. Deinde summus iudex sibi derelictam, quee accusabatur, clementer sublevavit. Vade, iuquit, ei amplius nolipeccare(ibid.,\\). Ecce tanquam pius prteterita peccata ignoscit, et quasi juiius, ue ani- plinspeccare prsesumat, interdicii.

In gazophylacio Jesus plurima locutus est de vera luce et libertate, de exaltatione sui et de servitio peccati, de mendacio et veritate. Insanieutes pro bonis a Christo benedictis responderont iudasi : Samaritanus es et dxmonium habes (ibid., 48). Inju- riatus patienter respondit, humiliter docoit et di- vina salvandis protulit. Porro magis efferati ad la- pides cocurrerunt, ac ut in eum jacerent tulermt. D Jesus autem abscondit se et eosivit de templo (Und., o9).

Pr9teriensj hominem a nativitate caectim vidii, in terram exepuit, lutum ex sputo fecit, et super oculos episliMvit; eique dixit : Vade, lava in natatoria Siloe. Abiit ergo et tavU, et venit videns (Joan., ix, 17). Hoc Sabbato factum est, unde inter iudseos ingens schisma exortum est. lUuminatus illuminatori suo teitimoniam perhibens, de synagoga ejectus est : sed ab iUo, quemmerito amabat, cognitus et recep- tu8 est. Tunc iesas tractavit de ostio et oviJi et ofiboi, de bono pastore et mercenario. Verba ejus molti iosceperunt, et plures econtra parperam re- ipttWraot (JoofiM X, 21).

Egressus inde Jesus secessit in partes Tyri et Si- donis, ibique a muliere Chananeea inierpellatus est pro filia dtemoniuca, precibus multis. A discipulis ctiam rogaius, post aliquantulam difncullaiem ac- quievit, el laudata mairis fide et humilitaie niiaiu a dffimonio liberavit (Matth., xv, 21-28 ; Marc, vii, 24-30).

Exiens definibus Tyri, metropolis Chananseorum, venit per Sidonem, Phsenicis urbeni ad mare GnU- laeae, inter medios fines Decapoleos. Ibi snrdum e.t mntum de turba seorsum appreheiidit, digitosqvie suos in amiculas ejus misit; et exspuens, linguam ejus tetitjit. Susptciens fiutem in ccelum, ingemuit et uit illi : Ephpheta, quod e,<t adaperire. S(a- tim apertsB sunt aures ejtis et solutum est vincu- lum lingu8e ejns et loquebatur rec.te. Ei niirati sunt qui noverunt, dicentes : Bene omnia fecit ; et sur- dos fecit audire, et mutos loqui [Marc, vn, 31-37.)

Secus mare Galilieffi veniens, in montem ascen- dit et multas turbas ad eum accedentes docuit. Ibi mutos et claudos, cflecos, debiies et alios multos ad pedes ejus projecios curavit ; ita ut turbse miraren- tur, dum viderent muios loqui, claudos ambulare et coacos videre (Matth,, xv, 29-31).

Hsec similiter in sancta Ecclesia Dominus spiii- tualier operatur, cujus ope turba peccatomm quo- tidie salvatur. Muti sunt qui Dominum non laudant, necfidemcontitentur. Caect suntqui non iutelligunt, etiamsi obtemperent, jubentibus. Surdi sunt qui non obtemperant, etiamsi intelligani. Claudi suni qui prfficepta non impient divina, et vadunt per pravi operis devia. Taies quotidie divinitus sanan- iur, ac ad viarn saluiis peiducuniur. Timentes Do- minum, qui signa corporalia videbant, Ifleti regem sabaoih mugniticabant. Nunc quoque pro conver- sioue reorum lideles exsultani, ei Dominum Israel, qui hona cuncla facit. pie inaguilicant.

VII. Sequentia miraculorum. Transfiguratut.

Jesus, convocatis discipulis suis, dixit : Misereor turbse, quia triduojam perseverant mecum, et non ha- bent quod manducent; et dimittere eos jejunos nolo, nt deficiant in via. Deinde prsdcepit turbse super terram discumbere, seplem panes ac pisciculos paucos acce- pit, gratias egit, fregit, discipulisque suis dedit, Discipuli autem populo dederuni, et comederunt omnes, et saturati sunt, Quod superfuit defragmen- tis, tulerunt septem sportas plenas. Erant autem^ qui manducaverunt, quatuor millia vvvrum, extra paroulos et mulieres. Et dimi^a turba, in naviculam ascendit, et in fines Magedam vel Dalmanutha drca Genesar venit (ibid., 32-39; Marc., vm, i-iO). Illic Sadducflei et Pharistei eum tentaverunt, ac ut eis de ooelo signum ostenderet rogaverunt, parvipendentei quod de septem panibus quataor millia bominum paTeri: et reliqoiis saptem sportas repleverit. At ille proterviam eoram redarguit, eiiqae signum, niii signum ion« prophetfi» denegaYit, «t relietii

a:

HISTOKIA ECXILESIASTICA. — l»AHS 1. — IJB. I.

38

illis naveiii a^cendil et ii*ans fi-f^tuuri abiil [Maith., f^dtjcisset. In sequeuLi die, cum ad lurbum veni-iAet

\>i. 12 : If/iiv., vui, H-21).

Bethsaidae rogatus e^i ut cspcuni tungtTet. Ille ven> nnanuni ca^ci apprebendit, eum extra %'icum etiua^il ; et, cxspuetis in oculos eju$, manus suas im- posuil ; et ab eo, ai aliquid videret, interrogavit, At lii*^ ait : Vifiio homines quaai arbores ambulantes, lieram mnnus super oculos ejus iniposuit. Ille eoipit tidrre el reatitutiis est, itn ut dare videret oinnia. Tuiic aii illi : Vatte in domum tuam, et, si in vicum introieris, nemini dixeris [Marc,, vni, 22-26).

Kgrtssus Jesus, in casteila Caesarew Phiiippi venit, ft a discipuHssuis in via, quid hoininesopinarontiir i1'* iilo iiiterrogavit. At illi dixerunt : Alii Joanntm haptistam, atii E/iam, alii Jeremiam, aut wntm ex

confestim omnts populus videns eum stup^factus est et accurrentes salutahant ewn, Tunc quidam de turba ad euiii accessit, et ante eum gcuibus provolutus dixit : Dnmine, miserere /l/to meo, guia lunaticus vst ab infantia et male patitur, Frequenter eum dse- mon in ignem et in aquas misit, ut illum perderet ; et discipulis tuis obtuli eum et non potuerunt curare eum, Cumque Jesus illum atferri jussissel» et seger allatus fuisset, statim spiritus conturbavit eum et elisus in terra volutabatur spumans. Cumque Jesus du>monium increpasset, el exire ab eo, ncc amplius introire jussisset, dcemon clamans, multumque di- scerpens cum, exit. Kt iile eiisiis ad terram corruii, ita ai multi dicerent quia mortuus est, Jesus autem

l^ropketis, Dirit illis Jesus : Vos autem, quem me esse B tenens manum ejus, elevaoit, patiique suo sanum

diritis ? Respondens Siman Petrus dixit : Tu es Chris- ius, Pilius Dei vivi. Eespondens autem Jesus, dixit n : BeattiS e$, Simon Barjona, quia caro et sanguis mm revtlavU tibi, sed Pater meus qui in ccelis est. Et tgo dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc pe- tram sedifcabo Ecclesiam meam ; et portae inferi non \n xv4tlebunt adversus eam. Et tibi dal>o claves regni (fi^iorttfii, e( quodcunque ligaveris super terram, erit figatum et in Cittis ; et quodcwique solveris super tcrram, erit sotutum et in cmlis {Matth., xvi, n-19 ; M*irc., vui, 27-29; Luc, ix, 18-20). Tunc praecepit discipulis suis ut neniini dicerent quia ipse esset Jesiis Cbrisius. Exinde ccepit Jesus ostendere disci-

rrddidit. Deinde discipuJis f^ecreto interrogantihus our nou potuissent curare iilum, dixit : Propter m- credulitatem vestram. Amen dico vobis : si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic : Transi hinc; ei transibit, et nihii impossibile erit vobis ; hoc autem genus non ejicitur nisi per oratio- nem et jejunium. Conversantibus illis in Galilxa, dixit : Fitius iKominis tradendus est in manus hominum et occident eum et tertia die resurget, Et contristati sunt vehementtr [Matth,, xvn, 1-22 ; Marc, IX, 1-26 ; Luc, ix, 28-47).

Et cum venissent Capharnaum, accessei-unt qui di- drachma accipiebant, ad Petrum, dicentes : Magister

polL^ suts quia oporteret eum ire Jerosolymam, eip vester twn soivit didrachmi? At ille ait : EUam.

multa pati a senioribus et Scribis ei principibiis Hacerdotum, ei occidi et teriia die resurgere. Assu- meus eum Peirus separatim, cffipit illum affectu amoris increpare, dicens : Absit a te, Domine l non erit tibi hoc. Qui conversus, dixit Pelro : Vade retro me, Satana, Scandatum mihi es, quia non sapis ea quse Dei sunt, sed quse hominum. Postquam Dominus inysteriiim sua* passionis ei resurrectionis osiendit, Uorlatur eos iina cuin turba nd seqiienduui sii€e jMssionis exemplum, promittens qiiod perpessos •:omitetur pra*mium {Matth., xvi, 20-28 ; Man\. viii, JIV39; Ltic, IX. 21-27).

Posi dies sex, assump.^t Petrum et Jocobnm et Joannem fratrem e^us, et duxit illos in montem ex-

Cum intrasset domum, pra^enit eum Jesus, dicens : Reges ierrae, a quibus accipiunt tributwn ? a filiis au ab alienis ? At itle : Ab alU^nis. Cbrisius et secun- dum carnem, eisecundum spiriiuni (ilius regis erut, vei ex siirpe David genitus, vel ouinipoieniis Pa- tris Verbum. Vectigal ergo, ut fiiius regis, non debe- bat, sed qui humilituteni raniis assunipserat, oiu- nem juslitiam udiiuplere volebat. In omni regno iiitelligendum est liberos esse fllios, iion vectigales. Dixit Jesu.s Petro : Liberi sunt filii, Sed ne scanda- lizemus eos, vade ad mare et mitte luimum ; et eum piscem, qui primus asc£tuieiit, totle ; et aperto ore fjus, invenies staterem ; illwn sumens, da eis pro me rt te [Matth,, xvii, 23-26). Piscis isie Chrisius esi

celsum seorsum, ct transfiguratus est ante eos. Et J)'m mari, id est in vitu moriuli. Slater, id esl

rtspUnduit fades ejus sicut soi, vesiimenta autem ejus facta sunt atba sicut nix. Et ecce apfAiruei^unt illis Moyses et Etias, cum eo loquentes ; el ecce iiu- lies lucida obumbravii eos. Et ecce vox de nube, di- retu : Uic esi Fiiius meus ditectus, tit ^ito mtAt bene rontplaeui ; ipsum audite. Audientes discipuli cecide- runt in faciem suam el timuerunt valde. Et accessit Jexus et tetigit eos, dixitque ad eos : Surgite, et w>- Ute timere. Levantes aulem oculos suos, neminem rt-. dt:runi nisi solum Jtsum, Et descendentibus iUis de monie prwcepit Jesus, dicens : Nemini dixeritis rt- sionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat. Tuuc inquireniibus discipulis dixit quod Elias ve- piMat. Ei inteliexerunt quod Hle de Joatm Baptista

didrucbma, signilicat confessionem, qiia' pro Pe- iro datur quasi pro peccatore, pro Cbristo vero quasi pro Agno immaculuio, qui peccainm iion fifoit.

Orta inter aposiolos qiiiestioue quis eorum ma* Jor esset iii rogno co^loruni, advocans Jesus par- vulum, statuit eiini iii inedio eornm : Amen dico inbis, nisi cotiver.si fueiitis d effiriamini sicul parvuU, non intrabitis in regnum calorum. Qaicunque ergo hnmitiaverit se sicut parvutus iste, hic est mi^jor in regtio ccetoiwn, et reliqua, quie locutus est de hn- militate et mansuetudine, de cavendis pusilloruin scaiidalis et fratribus benigue castigaudis. Deinde de indulgentia fraierna traclavii, et parab<ii%Bi. 4t

39

ordp:rici vitalis

iO

rege proposuit, qui servo supplicanti decem millia ^ talenta indulsit, et de eodem servo qui centum denarios conservo sno condonare noluit {Matth., XVIII, 1-35 ; Marc, ix, 32-49 ; L?ic., ix, 46-48).

Consummatis sermonibus post tributum, de hnmilitate commendanda et innocentia, de correc- tione et venia, pius doctor a (iaJiJffia migravit et in ilnes JudflRiP trans Jordanem vcnit. Ibi sequentes turbas curavit (Matth., xix, I, 2).

Interrogantibus Pharis»is si licet viro uxorem dimittere, tirmam legem conjugii protulit, dicens : Quod Deus conjunxil, homo non separet {Matth,, xix, 6 ; Marc, x, 0). T/mc oUati sunt ei pnrvuH, ut manus eis imponeret ei oraret. DiscipuU aulem commina- bantur offerentitms, Jesus veru indigne ferens ait : Sinite parvulos venire ad me et noHte eos prohibere ; B toHum est enim regnum ca>torum (Matth,, xix, 13-15; Marc., X, i3-lt) ; Lmc, xviii, ir»-i7). Genu flexo adolescenti, viam salutis aetem» quserenti, post- ((uam precepta legis intimarat, adjecit : Si vis per- fectus esse, vade, vende quw hubes et da pauperibus, et habebis thesaurum in coslo ; et veni, sequere me, llle autem his auditis, quia multas habebat posses- siones, abiit tristis. Tunc dixit Jesus : Amen diro vobis quia dives di/flciie intrabit in regnum ccRlorum, FaciHus est camelum per foramen ncus transire, quam divitem intrare in regnum ca^lorum (Matth.,\\\, 10- 24; Marc, x, i7-25; Lmc xvm, i8-25). Petnis, audita spontanese paupertatis laude, dulciter exhi- laratus ait ad Dominum : Eccc nos reliquimus omnia, p et secuti sumus te. Quid ergo erit nobis ? Jesus nutem dixit eis : Amen dico vobis quod vos, qui secuti estis me, in regeneratione cum sederit Filius hominis tn sede mujestatis suse, sedebitis et vos super sedes duodecim judicante^ duodecim tribus Israel, Et omnis qui reH- querit domnm, vel frntreSy aut sorores, aut patrem, aut mati'rm, aut uxorem, aut flios, aut agros prop- ter notntn meum, centuplum acdpiet et vitnm astcr- nam possidebit, Multi autem erunt primi novissimi et novissimi primi (Matth,, xix, 25-30 ; Marc, x, 26-31 ; Luc, xvm, 26-30).

Deinde parabolam proposuit de patrcfamilias, qui conduxit operarios in vineam suam diversis horis, et equalem mercedem unius denarii dcdit unicni- que, incipiens a novissimis usque ad primos (Matth., D XX, i-i6). Varietates horarum tvpice intelliguntnr secunduro setates labentis sseculi. Mane primo Jabo- ravit Abel, tertia Noe, sexta Abraham, nona legis- lator Moyses. Undecima hora Christus venit, et gen- tiles populos, cur in foro hujus mundi otio vacarent, redarguit ; et per fidem in Ecclesiae suce vinea ope- rari prflecepit. Aliter etiam possunt diversitates ho- ranim ad nnumquemqae distingui per momenta ffitatum. Mane, pueritia est; tertia, addiescentia ; sexta, juyentus ; nona, senectus ; undecima est decrepita etaa, ^l veterana. 1n his omnibuii aliqui ad eonversionem perducontur, et denario p^rennis TitaB remunerantur. De similitudine hac modemus '^iniflettor sic ait : >

Vinea cuUa fuit ; cullores prxmia qumruut. Nan labor wqualis, sgquaUa dona fuerunt. Qui venil extremus, dispensatore vocante, Tantumdem recipit quantum qui x^enerat ante. Sic Deus ostmdit quod, quandncunque velimus, Aggrediamur opus, certi de munere sumus.

VIII. Sequentin.

Hactenus opera quse Domiiius in initio prcedica- tionis sua* fecit per biennium, prout ex dictis edi- scere potui evangelistarum, pro sahibri exercita- lione persciiitatns sum, brevique relatu mihi adno- tarc conatus suni. Amodo libet anni tertii gesta invostigare, insigniumque pondus rerum compen- diuse coarctare ; postquam ipse Dominus de Galileea coepit in Judteam migrare, ut mysterium patcmsR dispensationis in Jerusalem consummaret, etarcana legis et prophetarum sua nobis inefTabili operatione reseraret. Primo quidem in Judaea docuit, trans Jor- danem, ad orientem ; post et citra Jordanem, quando venit Jericho et Jerusalem. Nam cum omnis Judaeomm provincia generaliter ad distinctionem aliarum gentium Judsea sit, specialios tamen meri- diana ejus plaga appellabatur Judeea ; ad distinctio- nem Saniariffi, Galilffiffi, Decapolis, et cffiterarum in eadem provincia regionum.

Ascendens Jesus in Jemsalem, secreto suis prffi- dixit discipulis passionem. Tunc mater filiomm Zebedffii petiit ut unus filiorum ejus ad dexteram et alius scderct in regno ejus ad sinistram (Matth., XX, 17-24; Marc, x, 32-45). Ille vero ad patientiam et humilitatem eos invitavit, et se ipsum totius cxemplum justitiffi sequendum ostendit. Joaonem docuit interrogaiitem no prohibeat virtutes in ejus nominefacientem.

Dum irct in Jerusalem, ante conspectum suuni in civilatem Samarilanorum misit nuntios ; sed non receperunt eos. Jacobum vero et Joannem, quia ignem de coelo super coiitemptores petere volue- runt, increpavit, dicens : Nescitis cujus spiiitvs estis. FiHus hominis non renil animas perdere, sed salrnre (Lmc, ix, 5i-56).

Sejitungintn duos designavit, illosque binos in om- nem Hvitntem et locum, quo ernt ipse venturus, misit : iUisque prfficepta, quibus et quomodo prffidicare deberent, intimavit. Incredulas civitates increpavit. Septuaginta duobus reversis atqiie gaudentibus, prfficepit non de subjectione dffimonum, sed de suo- mm in coelo nominum scriptione gaudere. Confos- sio laudis refertur ad Patrem. Beatos dicit Dominus discipulomm oculos, quia videut quffi priorcs justi et reges voluerunt videre et non viderunt (Luc, i, 1-24). Tentanti legis perito dogmata verffi salutis insinuavit, et paradigma de homine descendetate de Jernsalem in Jericho et de casibus ejns protulit ; et Samaritanum qui, transeuntibus sacerdote et levita, vulnerato a latronibus subvenit, proximum roise- ricordiam faciendo ilU faisse palam monstravit (Matik,, xxii, 3440 ; Mnre,, xu, 28-34 ; Iam,, x, 25-

i<

HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. L

42

37'. In casteJIo Jesas hospitium subiit, et quere- ^ minis iii quo tria simul signa perpetrata sunt;

lam mtnislraDtis. Marth«e de sorore non eam adju fiDte compescuit, quia optimam eam partem ele- gisse asseruit {Luc», x, 38-43).

Matthaeus in oratione Dominica septem petitiones ita describit : Paier noster qui es in ccelis, sanctifi' ^twr nomen tuum. Adveniat regnum tuum, Fiut vo- kntas tua, sicut in Cixlo et in tcrra, Panem nostrum tlHOtidiwum dfi nobis hodie, Et dimitte nobis debita tmtra, sieut et nos dimittimus debitoribus mstruiy Rt ne nos inducas in tentationem, Sed lihern nos a w\lo, Amen {Matth., n, 9-13).

lo tribus primis petitionibus poscuntur ffitema, iDreliquisquataor temporalia, quse tamen ob ceterna conseqaenda sunt necessaria. Porro Lucas (cap.

csecus enim vidct, mutus loquitur, possessus a da*.- mone Hberatur. Verilas plurima salutis verba edi- dit, loslantes Pharisaeos ratione compescuiL lucer- naiii sub modio non esse poncudam, sed snper can- delabrum, dtxil, oculumque simplicem es^^c debere docuit [Mntth., xii, 22-28 ; Marc, ni, 22-26: Luc., xi, li, 29-26).

Apud Pharisseum praudere rogatus, co^ilantem ciir anle praudinm Judaico more uon csset bnpti- zatus, dc exteriori baptismatc, dum interiora sor- dibus scelerum plena sint, notavit, et vo^ sexies Pharisffiis dicens, multa eorum mala coaddit (Matth., xxiu, 13-38; Luc, xi, 37-52). Discipulis quoque prascipit a fermento hypocrisis cavere, et eos

Yi, 2-4) qninqoe petitiones ita complexus est : Pa- B qui corpus occidunt non metuere, nec in persecu-

tnrsanetifceturnomen tuum, Adveniat regnum tuum. Panem twstrum quotidianum da nobis hodie, Et di- mitte noto peecata nostra, siquidem et ipsi dimitti- am omni debenti nobis. Et ne nos inducas in tenta- tinnem.

Eece septem petitiones secundum Matthseum, ab- breviaVs sunt in quinque secundum Lucam. Nomen qaippe Dei sanctificatur in spiritu. Dei autem reg- oam in camis resurrectione venturum est. Deiude tres alias adjungit, de pane quotidiauo, de remis- sione peccatorum, de tentatione vitanda. In his competenter intelligi possunt qusecumque in hac et alia vita homini necessaria sunt.

tione quid locuturi sint cogitare {Mnllh., xvi, 6-12 ; Mnrc, vui, t5 ; Lnc, xii, i'\2).

Petente quodam inter se ct fratrem suum dividi hoereditatem, parabolam ponil de divite avaro. Mox et discipulis sollicitudinem cibi vestisque, qua ca- rent aves, prsecipit evitandam {Matth,, vi, 25-34; Luc, XII, 43-31). Pusillo gregi regnum promitteus, possidendavelpossessapropter eleemosynam vendi, lumbosque prcecinctos et lucernas ardentes esse debere jubet. Vigilaudum quoque servi, boui mali - que mentione facta, imperat. Servura scientem vo- iuntatem domini sui, nec facientem, multis : igno- rantem vero, paucis vapulare confirmat {Luc, xii,

Rogatas itaque Jesus a discipulis : Domine, doce p 32-48). Ignem in terram se dicit necessitudine divi-

ms orare (ibid., i), non solum formam orandi, sed

iostantiam frequentiamque tradit orandi. De perse-

verantia orationis assiduae suos admonet, et amici

tres panes media nocte petentis paraboiam exhibet ;

petendom, qusrendum, pulsandum persuadet. Hor-

tatur enim petere epulas verbi Dei, quihus alatur

imicus, id est animus; quaerere amicum, qui det

afQuenter, id est Dominum; pulsare ostium divina'

clementiffi , per quod ingrediatur in thcsaunim

sapienlie, quo servantur coelestes delicise. Panis

intelltgitur charitas cui opponitur lapis, id est ava-

ritis duritia. Piscis est lides invisibilis propter

aquam baptismi, vel quia de invisibilibus locis ca-

pitur, nec in hujus mandi fluctibus circumlata

sorum missurum, et faciem coeli prol>ant«^s dehere tempus intelligerc manifestum, nti|up consoiitien- dum adversario in via proniintiat iLuc, xii, i9-59). Nuntiatis quibusdam a Pilato occisis, ait omnes, nisi poeiiitentiam ngant , similiter pcrituros; vei sicut illi xviii turris ruina opprcssi. Parabolam qiioipip de slerili arbore fici ponens, indiral pa>ni- toiitiani dilfereiites (Ltic.. xui, 1-9).

Miiliercm ab annis xvui curvatam Sabhato erigit, et de ciira Sabbati murmurantes bovis adaquandi exemplo depellil, gaudente populo de gloriosis cjus miraculis {Luc, xiii, 10-17).

Regnum Dei granosinapiscomparens et fermento, de angusta quoque vitse via paiicorum loquens:

fracgitar; cui venenosus serpens opponitur, quoD^^t^''^ inquit, novissimi primi, el primi novissimi

perfidialis inci*edulitas flguratur. In oves spes iiidi- eatur. Ovum enim nondum est fetus perfectus, sed loveudo speratur. Spei vero desperatio contraria esty qaae scorpione figuratur, cigus aculeus vene- natos in tantum retro percutit, et clancula punc- tione subitam perniciem ingerit.

Blasphemos et ingratos beneficiis quse videbant, Salvator redarguit. De armato a fortiore devicto eiraiplam contulit» et de immundo spiritu septem- pUciter iu hominem regresso tractaTit (Matth., xii, 3f-45; Mare., iii, 27-30; Luc., xi, 21-26). Excla- manii mulieri baatum esse ventrem qui eum por- titsei fipoindit eom esse beatum qui senraverit vert^nm Dei [Imc, xi, 27-28). Post curationem ho-

Patrol. CLXXXYIIT,

[Matth,, XIII, 31-34; Marc, iv, 30-32; Luc, xiii, 18-30). Herodcm Dominus vulpem, quo propter do- los et insidins hfleretici desigfiantur, appellat; et ierusalem alis ejus protegi respuentem increpai (Luc, XIII, 31-35).

Ilydropicum Sabbato curat, et velut de humoris puteo liberat [Luc, xiv, 4-4). Mnrmurantes Phari- saeos aaiui vel bovis in puteum cadentis extractione confundit. Humilitatem quoque scctandam doceus, in convivio primum accubitum non esse qiiaeren- dum nec divites, sed pauperes, qui non retribuant, esse pascendos {Luc., xiv, 5-14).

Multis modis Dominus Jesus Christus consulens humanae saluti, ponit parabolam de iavitaUt^ti^

43

OllDEfUCl VIULIS

44

50 «xcusare aliid«».n(As, coeiiu non fiiAruut digni. ^ silaque .similitiidine de servo arante vel pascente,

docf^l ut inuliles se, etiam implentes quff praecepta smnt faleantur [MaUh . xxii, 20; Luc,, xvii, 5-10). Dum irul Jesus in Jerusalem, transibat per me- diam Samariam et Galiiseam. In ingressu cqjusdam cast^lli dei^ein leprosos mundavit, quorum unus tantum, et hic aiienigena, ad gratias referendas re- diit (Lmc. XVII, H-19). Interrogatus de tempore regni Dei, rnspondit non cum observatione vcntu- rum, et fiilguri comparat Filii bominis advenlum. Kepentino die judicii dicit bomines occupandos, et aeiquiparat iilum diem diebus Noe vel Lot, quando velox interitns snpervenit mortalibus. Loqaitur etiam de binis in lecto, in mola et in agro; singnlos assumendos et singulos pronuntiat relinqaendos,

IVimus propter viliam qiiam emerat vcnirt", nolnit ; quo designantur terrenffi aniatores siibstintifie, pro qua parvipenduntcoeicstibus inbiare. Alter pro qnin- (|ue jugis boum deteutus, non ivit; quo Ugiirantur ciiriosi, qui corporciA sensibns illecti soia exteriora cognoscere cnrant ; ot, dum aliorum vitain investi- gant, sui curam negligentes leternse salutis epulas appetere refutant. Tertius pro nxore recusavit ve- nire; quo dcmonstrantur Iii qui carnis irrctiunlur voluptate. Sic diiin hunc terrena cura occupat, illuin alieni actus sagax cogitalio devastat, aUeriu!^ etiain menlotn voluptas carnis inquinat, fastidio.sus quis- que ad epulas per<:nnis vilaR non festinat {Luc, xiv, 10-2(>).

Snivator sequentibus turbis nccossitudincs insu- B Lecti nomine figuratur quies Ccclesiffi. De daobus

per et aniniam siiam relicturis, et a.«sumpla cruce ipsum secuturi.«, similitndinem asdiflcandae tiirris ne deficiant suggerit, et de l>ello dnorum regum exf^raplum proponit {Luc, xiv, 25, 32].

IX. Sequentin. Murmurantibus de peccatorum convivio parabo- lam ovis et drachmae ponit ; qnarum sicut perditio possessorem contristavit , sic inventio Isetiflcavit. (iaiidium itaque de poenitentis salute futurum an- gelis commendatur. Poeniientia vero est perpeirata mala plangere, deflenda non iterare. Debei etiam qui commisit probibita, sibimetipsi abcidere con- cessa ui voluntati satisfaciat divinai (Luc,, xv, l-IO;.

loquitur, quasi de duobus hominibus ; sed inielli- gendum est de duobus affeciionum generibos. Qui enim pro Deo contineniice siudet, ut sine ulla sol- licitudine vivens ea quse Domini suni cogitei, assn- metur a Deo ad setemam beatitudinem. Qui von* humaufle laudis amore, vei alia qualibet vitioriim cornipiione calens siatum monasticce vitee, qiia imbuius est, leeserit, seternffi miseriie nflinquendns est, ut in Lamentatione Jeremiae insinuaiur, qni oiiosfle cujuslibet et poccatricis animae sub Judo^ift*. specie lapsum describens, ait : Viderunt eam hottes, et deriserunt Sabbata e^jm (Thren,, i,7). Dnie molen- tes propter lemporalium negotiorum orbem ei cir-

Doroinus parabolam ponit de frugi et luxuriosop cuitum signiflcant plebes, qiisesicut feminsea viris

■ . • J**_l> ftl.** ^^* «VV m * lA*t I* **l l^ A

iilio, ei reversione firodigi ad patrem et benigni- tnte qua pater eum suscepit et osculatus esl; et tndiiit siola prim.i, id est vcste innocentise, et dedit annuliim sinceras fldei ei calceamenta, id est offl- cium evangelizandi. Manus iiaque et pedes conversi, id cst opus et cursum, Deus ornavit, et occiso vi- tiilo saginato, convivium celebravit. Unde senior tilius, id est Judaicus populus, de agro, id esi exie- riori observaiione, ut domui appropinquavit, et sy mpboniam et chorum andivit, id est Ecclesiae fllios Spiritu .^ancto plenos consonis vocibus Evangeliuin priTdioare advcrtit, cognita Ia<!titiie causa, patri iiidignatiis est; ot quod suse devastatori substantiie cum meretricibns vitulum saginatum occiderit.

sic debent regi a doctoribus : et in variis laborantes artibus, Ecclesise dcservlnut usibus. Cna pars as- sumetur, qiiae connubia propbT amorcm tantiiin generis exercet, lerreuaiuquesubstantiam ob acqui- renda coeleslia di^pensat. Relinqiiitor aiiieni qnot conjugiis ob iliecebras carnis servierit; ierrenu vfro si qua Ecclesise, vel pauperibus obluleril. iJeo fecerit. ut quasi redempto Domino his ainplins abundet. Duo in agro designant operantes in Eccle- siflB ministerio, tanquam m agro Dei. Assumoiiir. qui sincere verbum Dei preedicaverit ; relinquetiir, qui Ghrisiiim non caste, sed ex occa.sioneanniintia- verit (Luc., xvii, 20-37). His tribus hominum geueribiis constai Ecclesia.

sibique prseposuerit, conquostusest (Luc, xv, 1 1-32). D quee binas habent diflereniias, propter assumpiio-

Deinde Dominus dc villico iniquitatis ex dissinii- iitiidine introduoit exemplum, qui actu solertiore minuerat domini sui debitum {Lnc,, xvi, 1-8). Non posso Deo servire ct mammonae assoruit. Avaros increpat Pharisa^os, legemque dicens vel prophetas usquo ad Joanncm Raptistam , immisericordem divitem purpuraiuro et pauperem introducii; osien- dons qualia passuri sunt raplorei, si sic roerentur puniri ienaces (Luc., xvi, 13-31). Vse dicii scanda- -lizanti, poenitonti vero fratri etiam septuagies sep- .tie^ prspcipit remiiiendum (Matth., xviii, 21-22; Lue,, xvn, 1-4). Angeri sibi peiimi apostoli fldem, ei audlunt de iranslaiione arboris facQltatero ; po-

{li*} Le Pr^oft : vidua, recte.

nem et relictionem. Unde tres viros Ezechicl pro- pheta liberaios vidit, Noe, Daniel et Job (Ezech., xiv, 14), in quibus designantur prcedicatores, continen- ies ei conjugati. Nam Noe arcam in undis rexii, ideoque flguram rectorum ienuit. Daniel in .iiila regia abstinentioe deditus fuit, et ideo vitam conti- neniium designavit. Job vero in coiyugio posiiiis, et curaro proprise domus exereens, Deo placuit; per qaem digne bonoramcoDJagam ordo flgar«tar. Quwuam oporlet semper orare et non deficere (Luc. xviii, f-8). Dominus parabolam de Juda (Ik*) ponii, quoe de adf ersario laoaltiODemab iniquo judiee pos- talavit, asslduisqne predbos, propter t»diain qaod

(5

HISTORiA £GCL£S1ASTICA. — PARS 1. — LIB. I.

46

petebat pertinaciter, impetravit. Oratione Phariscei ^ io templo et pablicani proposita, docet non jac- tanda merita, sed confitenda peccata (Luc, xxiii, 9- 44]. Boni jugiter orant, ut de inimicis talem vin- dictaro oblineant ut omnes malt pereant. Duobus quippe modis mali pereunt, aut conversione ad JQsUtiam, aut amissa per suppliciuni male faciendi potestate.

Tradendum se ierosolymis, passunimque, Domi- nas predicit (Jfa^l^., xx, 18-34; Marc x, 32-52; Lnc, xvm, 31-43); et juxta Jericho mendicantem secus viam audivit, stans adduci eum ad se fecit, et poscenti lamen pie restituit. Perambulans iericho, Zacbeum principem publicanorum super arborem Tidit, et in ejus, qni satis desiderabat eum videre,

X. Sequentia.

His dictis, Jesus praecedcbat in Jerusalem {ibid., 28). Solus Joannes, cum cnc«enia hieme fierenl Je- rosolymis, commemorat Judseos dixisse ad Jesum ambulantem in porticu Salomonis : Quomque ani- mam nostram tollis? Si tu es Christus, dic nobis pa- hm, Itide sumpla upportunitate senuonis, dixit : Ego et Pnter unum sumus; et alia sublimia protulit. Unde Judxi malignitate coecati Jnpides sustulerunt, ui lapidarent eum. Dcinde iterum trans Jordanem in locum ubi Joannes primum baptizarat, abiit et il- lic mansit. IIliic multi venerunt et in eum credide- runt(Joan., x, 22-41).

Rethaniae Lazarus inflrmabatur, pro quo sorores ejus Maria et Marlha misertint ad Jesum^ dicentes :

domo hospitium suscepit. Murmurantibus Judeeis, B Domine, ecce quem amns inftrmniur, Audiens Jesus,

dixit : Infirmitas hsec non est nd mortem, sed pro gloria Dei, ut glorificetur Filius Dci per eam, Tunc duobus ibi diebus mansit, et postea cum discipulis suis inJudwnm abiit, et Lazarum quatnor diesjam in monumento habentem invenit. Martha, ut ejus adventum audivit, fide fortis, occurrens illi, dixit : Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mor- tuus, Moderatis utitur verbis, quse intemperanter dolet interitum fratris. Martha post mutuam cum Christo collocutionem , veraroque fidei confcssio- nem, qua credidit eum Dei Filium, vitam et resur- rcctionem, Mariam vocavit suam sororem, dicens suppressa voce : Magister ndest et vocat te, llla cito

qaod ad hominem divertisset peccatorem, sians iii fidei veritate Zachseus dixit ad Dominum : Ecce di- mdmm bonorum meorum, Domine, do pauperibus; et n quid *Uiquem deftaudnvi reddo quadruplum, Ait illi Jesus : Eodie salus domui huic factn est, eo quod et ipse fUius sit Abrahse, Venit enim Filius ho- itmis quaerere et salvare quod perierat (Liic, xiz, llf).

Deinde parabolam ponit de nobili quodam, qui abut m regionem longinquam aceipere regnum et re- tertiiibid., 12); et de servis, quibus decem mnas dedit, ut negotiarentur ex eis. Reverso autem pri- mus ait : Domine, mna tua decem mnns acquisivit

i6ul., 16). Primus servus ordo doctorum csl in cir-^ surrexit, extra castellum, ubi Salvator substiterat.

cumcisionem missorum, qui unam mnam negotia- toras accepit, quia unum Dominum, unam fidcm, unam baptisma, unum Deum prsedieare jussus cst. Sed haec eadom mna decem mnas accpiisivit, quia pupulum sub lege constitulum sibi docendo socia- fit. lllo feliciter remunerato, alter ait : Dmnine, mna iua fedt quinque mnas (ibid., 18). Servus iste, ccetus est eorum qui in prseputio evangelizare missi sunt, meritoque illis divinitus proeponuntur, qui per eo^ skd cultum unius Dei mortificatis sensibus cai"- ai^ ronversi sunt. Porro alter servus qui, nego- tiari jussus, acceptam Domini pecuniam in sudario reposuit, denotat eos qui, ad praedicandum idonei, prvdicationis officium, jubente Domino per Ec-

ivil; et videns eum, ad pedes ejus prostrata dixit : Domine, si hic fuisses, frater meua l.nznrus non fuisset mortuus, Fons pietatis plorantibns amicis pro morte amici ploravil, sed fiendo inexplebtle gdudiuin suis peperit. Jesiis fremcns in semetipso, ad monumenlum venit, lapidem de spphmca tolli prsecepit, et quatriduanum jam fetentem voce magna vocavit : Lnznre! veni forasl Ei slatim pro- diit, ligatus manus et pedes institis ; quem Dominus mox jussit solvi a discipulis. Facto tam glorioso et cunctis s;eculis prsedicando miracjlo, non onmes crediderunt in Jesum, sed multi ex Judseis, qui venerant Marinm et Mariham consoiari , et vide- rant insperatam resurrectionem Lazari {Jonn., xi.

desiam vel saltem suscipere, vel digne gerere[) i-45).

detrectant. Pecuniam in sudario ligare est per- eepta dona sub otio lenti torporis abscondere. In faac parabola, per duos servos fideles intellige utrius- qoe populi doctores; per decem et quinque mnas, in Dominum credentes populos; per senrum ne- qoaiDy malos catholicos; per inimicos, qui genui- oaiD hfleredem super se regnare noluerunt, impie- tatein eorum qui verbum fidei aut nunquam audire, ant male interpretando comimpere maliierunt; per miasionem seminis non seminati, eorum etiam, qaos ferbum Dei nec audire eontigit, discussio- neiD. flis oiminim quinque personis omne genus knBuniun, qood in die judicii futurum est, expri- miiw«

Piures mortuos Domiiius suscitasse non dubita- tur, sed in sancto Evangelio tres tautum certi causa mysterii suscitasse legitur. Per filiam archi- synagogi, quae inter domesticos parietes paucis vi- dentibus resuscitata est, designantur peccatores, qui peccatum intus in conscientia clausum habent. et necdum ad opus erumpunt. Hos plerumque divina inspiratio resuscitat, dum eos a pravo conscnsu pri- vata emendatione revocat.

Per iilium viduae, qui extra portas urbis elatus est, et multis cernentibus a Christo resuscitatus est, denotantur rei, qui post consensum ad perpe- trandnm facinus exeunt, et quasi mortuum de late- bris animae proferunt*, ut quod V%.\Ab^\ Vtv ^t^

^l

oUmiUA VtTAtJS

♦«

appaival in piiblico. IM*^riim«|ue lules saliiliriter ad- ^ monentur, et reniedio dignse conversionis divini- tns vivilicantur; multis scientibu<, qui inde 1(b- tantur.

Per f.azarum jam sepultum , Jaiu fetiduiu, pec- r.antes figurantur, qiii prava ctiain consuetudinr implicantur;adeo ut ipsi mali cousuetudo non por- inittat eos intelfigere malum esse quod faciimt; unde crebro defendunt nefas quod agunt; jamque velut ingenti mole perversa^ cotisuetudiiiis obruti sunt. Procaciter irascuntur, cum reprebeudunlui-; et feteuty dum pravse opinionis elogio passim de- rogantur, proximique videntes eos, eorum exem- plo lo^duntur. Illi tandem , qui humauo judicio damnandi censentur, intrinsecus a Deo viviticau- tur, postea per sacerdotale ministerium absolvun- B lur.

Aliter, omnis bomo mortuus nascitur originali peccalo. Prima dies morlis est, quam dedit origo propaginis. Secunda dies cst mortis, dum crescendo adolescit homo; venit ad annos ralionis capaccs. incipit in se habere naturaliter legem, qua docentur naturaliter homines, ut quod sibi fieri noluerunt, aliis ne faciant, sed hanc transgredi audent. Tertia dies mortis est, dum scripta lex homini datur; sed ipsa quoque contemnitur. Post omnia Ghristus ve- nit, evangelium attulit, regnum coelorum prcedica- vit; male facientibus minatus est gehennam, el bene viventibus vitam promisit eeternam. Evangeliuni etiam contemnitur, et hffic est quarta dies mortis, p (pia !.azarus in mansoleo jacuit.

Item aliter, primo est titilfatio in corde, secundo oonsensus, lertio factum, quarto consuetudo. His itaque modis reus occidit et in sepulcro putrescit. Gratia Dei per peccatum elongatos rcvocat, et mul- tlmoda peccatorum mole depressos ad vitam resu- scilat.

Divulgato Deitatis mirabiii miraculo relatione multorum, qiii prfesenles curiose inspexerant in- sperata lege de tumulo processisse Lazarum, colle- gerunt pontifices et Phariscei consilium adversus Jesum, et prophetante Caipha decreverunt ut inter- ticerent eum.

Abiit ergo Jesus in regionem juxta deserluni, iu civitatem qua^ dicitur Kphrem, ibique morabatur]) cum discipulis suis. Principes enim sacerdotum et complices eorum dederant mandatum ut, si quis cognoverit ubi sit, indicet, ut apprehendant eum. Timebant quippe ne mundus totus sequerettir eum, et yenienles Romani tollerent eis regnum {ibid,, 46-56).

iesus ante sex dies Pascha' venit Rethaniam, ibi- que fecernnt ci coenam. Maitha mtnislrabat, Laza- rus vero discumbebat. Maria libram unguenti nardi pistici pretiosi acccpit, pcdes Jesu unxit et capillis suis extersit. Nardus aromatica species est. Pistis <iinece, fiies dicitar Latine; inde pisticum, id est ildele, dtcitur wngventum, c[aia cadaver eo perihic- tvm a putredtne aemt illflBsam. Dorniis iApliBtiir

cx odore unguenti, cum Eeolesia respergitur reli- giosie vitae bona fama. Suavitate odoris, qua domiis iinpleta est, Judas infelix, qui fur erat et loculos habcns, scnndulizatus cst, devota^ etium mulieris ministerium reprehendit. Sed Dominus ei temere objurganti mausuete respondit : Sine illam; bo- num enim opus operuta est in me. Amen dico tibi : narrabitur in toto mundo quod fecit haec in memo- iHfim ejus (Matth., xxvi, 6-13; Morc., xiv, 3-9; Jonn., xii, 1-8*.

Plures, curiositate ducti, Rethaniam adierunt, et Lazaruni inanducantem cum Christo videruut, Ite- tiqiie testimonium mirandi opcris perhibuerunt. Invidentes ergo Phariscei cogitaveriint resuscitatuni interficere, sed frustra nitebantur obstare Christi omnipoteutise [Joan., xii, 9-fi).

XI. Jesns intrnt Jerusnlem. Parabolse.

In crastinum turba multa , quae convenerat ad diem festum, cum fiudisset quia Jesus venit Jerusa- km, acceperunt ramos palmai-um, et processerutit ei obviam. Appropiuquante hora immolationis, Agnus Dei locum expetiit passionis. Qui cum venisset Rethphage ad montem Oliveti, tunc duos ex disci- pulis suis misit, dicens : Ite in castellum quod con- tra vos est, ei statim invenictis asinam alligatam, etpuUum cum ea. Solvite, et adducite mihi. Eun- tes autem discipuli, asinam et pullam adduxetimt; super eos vestimenta sua imposuerunt, eumque desu- per sedere fecerunt. Ecce rex noster, sicut de illo jamdudum vaticinatnm est, non sedet in curru au- reo purpura fulgens, nec ascendit fervidum equum discordiffi et litis amatorem; sed sedet superasinam tranquillitatis et pacis amicam. Non habet in cir- cuitu suo splendentes gladios, sed venit mansuetus ; non ut per potentiam timealur, sed ut propter niansuetudinem diligatur. Plurima turba straverunt vestimenta sua in via; alii autem caedebant frondes de arboribus et sternebant in vin. Turbse autem, quse prwcedebant et qux sequebantur, chimabant, dicmtes : Hosanna filio David! benedictus qui venit in no- mine Domini! benedictum regnum patris nostri Da- vid! Hosanna in excehis! Quidam Pharisaeorum dixerunt ad illum : Magister, increpa discipulos tuos. Quibus ipse dixit : Dico vobis, quia si tacuerint At, lapides clamabunt (Matth., xxi, 1-9; Mnrc, xt, l-IO; Luc, XIX, 29-44; Joan., xu, i*2-15). Cum autem appropinquavit, videns civitatem, super illam Oevit, et mala iili priescius futurorum prsedixit imminen- tia, eo quod tempus visitationis suro non cognove- rit. Cum intrasset Jerusalem , commota est universa civitas, dicens : Quis est hic? Populi antan dice- bant : Hic est Jesus propheta a Nazareth GaWaex. In tempium Dei intravit, omnes vendentes et emen- tes in Ulo ejecit; ei menMs nummalariorum tt ea- th^ras vendenHum columbas evertit, dicens : Scrip- tum esi {Isai., lti, 7; Jerem,, vn, il) : Domu5 mea dmus orationis voeabUur; vas auiem feeiiiis Hlam speluncam Mronwn {MaHh., xn, iO-16; Mart., xi, 15-17; Luc, XIX, 45,46; Joan., n, 18-16).* Atoe-

i9

lifSTORIA ECCLESIASTJCA. - PAHS I. - LIB. I.

50

I

denles ad euru csecos el ciaudos in teraplo sanavit. ^ perfruentiir Dei visione sine corruplionis labe

Videntes autem principes sacerdotum et Scril)a;

niirabilia qute fecit, et pueros gratulanter in templu

clamauteb : Hosanna (ilio David! felle livoris iudig-

iiati, dtxenint ei : Audis quid isti dicunt? Jesus

rf*>pondit : Audio, yunqwim leffistis, quia ex ore

inpmlium et lactentium perfedsti laadem?

r.ircumspectis omnibus, malevolos cites reliquit, d rum xu in Bothaniam exiit, ibique niansit. Manc reverten» iu civitatem, esuriit; ad arborem fici, qusp secus viam stabat, venit. Sed in ea nihil, nisi folia tantum, invenit et maledicens, ait : Nunquam «p te frucUts nascatur in sempiternum. Continuo ticuiaea aruit, per quam Synagoga designatur, qua; verba legis, non fruotus habuit {Matth., xxi, 17-19;

Marc., XI, 13, 14). luterrogantes in qua potestate in B 28-37; Lac, xx, H-4i).

iMatfh., XXII, 23-33; Ma/r., xii, l8-tI7; Luc, xx, 27-40j.

A lcgis iluctore inlcrrogatus quud esset manda- tuin inagnuni in lcge, dixit : IHliQes Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anma twi et ct- omni mente tua. Iloc Cst maximum et primum m«w- ilatum. Sccundum autem simite est huic : Diliges p7*oximum tuum sicut te ipmm. In his duobus manda- tis universa lex pendet et prophetx. Inlerrugautes de Christo, cujiis esset filiiis, confulavit, et Christuni David dominuni manifcst^ivit, et illis silentiuin tale imposiiit, ut nullus anderel euin ex illa die ainpliuh iiiterrogare; sed jam aperte niterentur Homanu' pol«*staLi Iradere [Matth., xxii, 34-46; Mttrc, xn,

teiuplo tam prseciara faceret, interrogavit baptis- mum Joanuis de ccelo erat, an ex hominibus. Tam brevi quaeslione Chri^tus insidiantes sibi confudit el eonim ora obturavit. Nani qiiod e corIo veruin sciebant esse, contiteri nolucrunt pro mahgni- t«te, nec palam negare ausi sunt pro turbarum timore.

Deiode parabolani ponit de diiobus liliis, quos |)ater in vineam misit; cpiibus iiiitium et Onis diver- ^115 fnit. Unus enini patri non verbo, sed actu obe- «livil; alter vero non ore, sed opere spernens, «^ntradixil {Matth., xxi, 23-32; Marc, xi, 27-33; Lw„ XX. 1-8).

Tunc Jesus ad turbas, discipuiusque suos locutus esl : Supei' athedram Moysi sederunt Scribx ct Vharisaei. Omnia ergo quxcunque dixerint vobis . sercate et facite; secundum tero opera eorum nolitc faccre. Dicunt enim et non faciunt. Alliyant autem onera gravia et importabilia, ct imponunt in hume- ros hominum; digito autem suo nolunt ea movere. Omnia vcro opera sua faciunt ut videantur ab homi- nibus. Dilatant enim phylacteria sua et magnificant fimbrias. Amant autem primos recubilus in cwnis, ct primis cathedras in synagogis, et salutationes in foro, et vocari ab hominibus Rabbi. Vos nutcm nolite vocan Rabbi, untis est enim magister vester, omnes

Aliaiu quoque de agricola Duminus adjecit, qui /^ autem vos fratres estis. Et patrem nolite vocare vobis

▼ineam plantavit, et peregre profectus colonis eam

Itfcavit. Uui servos ejus, dum viuete fructus re-

poscereut, apprehenderunt. Alium ceciderunt, ut

ieremiam; alium occiderunt, ut Isaiam; alium vero

lapidarerunt, ut Naboth et Zachariani; novissime

Fiiium Dei crucifixeruuL Mystice serrns uuus et

alter rnittitur, cum lex, psalmus et prophetia le-

^tor : qnonim monitu beue operetur. Sed missus

ccditur, ejicitur, cuiu sermo contemnitur, vel

quod ptyus est) blasphematur. Ilteredem, quantum

ad sc, occidit qui Fihum Dei conculcaverit et Spi-

ritui graliv! contumeliam fecerit. Perdito malo cul-

tore, alii vinea datur; dum donum gratiai, quod

saperbos perdit, humilis ^ccipiX {Matth,, xxi, 3341 ;

Marc., XII, 1-9; Luc, xx, 9-16).

Teriiam parabolam de nuptiis edidit, quas pater rex tilio suo fecil, et invitatos coutemptoras missis exercitibus puniit {Matth., xxii, 1-li).

Pharisaei cum Herodianis tentaverunt si licct oensum dari Caesari, an non. Delato numismate, respoodit Jesiis : Reddite Caesari quae sunt CsBsaris, €i Ueo qusB Dei sunt {Matth., xxu, 1a-22; Marc, xii, 13-17; huc, XX, 20-26). Sadduc«ei quoque tenta- vemnt de muliere, quse septem viros habuit. cujus in resurreciione futura sit. Jesus vero respondit : ErraUs, neseientes Scripturas neque virtutem Dei. In ffntrreetione vero neque nubent neque nubentur; sed Tunt tieut angeii in calo. £cce bonus Magister secu- ntatem insiouat liliis Ecclesiee, quod resurgentes

super terram; unus est enim Pater cester, qui in ccelis est. Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus. Qui major est vestrum, erit minis- tei' vester. Qui autem se exaltaverit, humiliabitur ; et qui se humitiaveiit, exaltabitur. Vse vobis, Scribae et Phaiisaei hypocritx, qui clauditis regnum ccRlorum ante homines! Vos enim non intratis, nec introeuntes sinitis introire.

Jesus itaque multa saluberrima edidit, simplicc^- ducuit, hypocritas reprehendit. Locutus est de ju- raiitibus in tcnipio, et auro quod in templo est; do altari et donis qiiw in ipso sunt; de divina pielate, qna: prophetas et sapienles et Scribas miserit; dc crudelitate Judworum, qua: missos a Deo variii^ D generibus inortis peremerit.

Stiper Jerusalem luctuin edit; non s<ixa, sed hoinines plangit. Jerusalein tlebiliter ingeminavit, qiuo prophetas occidit. et a malitia resipiscere nc- gligit {Matth., xxiii). De toinplo Jesus exivit, el o<%tendentibus discipulis niaguas sedilicationes teui- pli, respondit : Non relinquetur tapis swper lapidem, qui non destruatur. Sedente eo super montein Oii^ veti, discipuli secreto, sicut Mattha^us Marcusque attestantur, tempus ct signa prjedicta; destructioiiis interrogant. llle, percunctantibus de Hnc, respoudii mala pluiima prscessura, genlium bella, terra>- motus per loca, pestiientias et fames, terroresque de cobIo et sigua inagun. Multa valicinatus pst df futuris per8ecution\bv\:&. adveiiV.u<\w^ %v\o\ V\^^\^\3a

5i

ORDERIGI VITALIS

5t

non pmcogiiandum quid traditi loquantur, sed in p^panem, benedixit aefregit, deditgue discipulii stHs et

patientia sua possideant animas suas. Gircumdan- dam ab exercitu Jerusalem, At vse prsegnantibus; gladium quoque et captivitatem, signaqoe coeli fu- tura ; seque venturum in nube cum potestate magna et majestate praidixit. Resjiicite, inquit, quia apprth pinquat redemptio vestra, Ab ebrietate quoque et curis bujus vitce prohibens, vigilandum prsecipit et orandum. Elaiionem Scribarum reprehendit, vi- duam in gazophylacium duo aera mittentem plus omnibos misisse conflrmavit (Matth,, xxiv; Marc, XII, 38-44; Ltic, xx, 45; xxi, 4).

Sub exemplo fici arboris docet de adveutu con- summationis. Parabolam proferi de decem virgini- bus, et de eo qui servis suis bona sua tradidit et

ait : Acisipite et comedite : ^c est corpu^ meum, Et accipiens calicem, gratias eyit et dedit illis, dicens : Bilfite ex hoc omnes : hic est sanguis meus novi testa- menli, qui pro multis effandetur in remissionem peccatorum. Uico autem vobis : non bibam amodo de hoc genimine vitis usque in diem ilium, cum illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei {Matth., XXVI, 24-20; Marc, xiv, 18-25; Luc, xxii, 17-23).

Dominus, nocte qua traditus est, tribus vicibus oravit, ut et nos a prffiterilis peccatis veniam, et a praesentibus malis tutelam, et a futuris periculis cautelam oremus, et ut omnem orationeni ad Pa- trem et Filium et Spiritom sanctum dirigamu^. Itein notandum est quod, sicut trina est tentutio

peregre profectus est; de adventu Filii hominis in B cupiditaiis, ita et timoris. Concupiscentia carnis, majestate sua cum angelis suis; de segregaiione ovium a dextris et hsedorum a sinistris; de retribu- iione reproborum in supplicium eeternum et remu- neratione justorum in vitam seternam consummavit (Matth., xxrv, 32, 33, xxv; Luc, xix, H-27). XII. P<issio Domini nostri Jesu Christf. Prima die azymorum accesserunt discipuli ad Je- sum, dicentes : Ubi vis p(tremus tibi comedere pas- cha? Ai ipse dixii Peiro et Joanni : Ite in civitatetn ad quemdam, quem vobis demonstraverit homo, qui vobis occurrerit lagenam aquw portans. Sequimini eum m domum tn quam intrat, et dicetis patrifami- tias domus : Ubi est diversorium, ubi pascha eum

concupiscentiu oculorum, ambitio saecularis. Timur nihilominus esi moriis, iimor vilitatis et iimor do- lorum. Conlra quie omnia docet nos debere oraiione muniri. Unde et propter tnnam teniationem passio- uis potesl iuteiiigi Dominus ier orasse.

Joannes, insignis Iheologus, asserit quod Jesut postquam pedes Peiri primo multum prohibeniis, alionimque lavii, inter mystica verba prophetica^ ScripLurfie auctoriiaie prodiiorem adhuc occulie de- notavit, dicens : Qui mandacat mecrnn panem, teva- bit cotitra me calcaneum suum. Deinde cum decrevis- set eum secundo manifestare, turbatus est spiritu et protestatus est, et dixit : Amen, amen dico vobis.

discipuHs meis manducem? Et ipse vobis ostendet p quia unus ex vobis tradet me. Aspiciebant ergo ad

_ _-- _ ^ > _j j ^ • I • M *^ ^ ^^ • • J** ••1_— .•■* A J M * A rt •

comaculum magnum stratum, et ibi parate. Euntes, sicut dixit illis invenerunt, et pascha paraverunt. Vespere facto, cum duodedm venit, et discumbentibus illis dixit : Desiderio desideravi hoc pascha mandu- care vobiscum antequam patiar, Dico enim vobis quia ex hoc non matiducabo illud, donec impleatur in regno Dei (Matth., xxvi, 17-20; M«rc., xiv, 12-t7; Luc, xxn, 7-16).

Secundum Joanuem, aBna facta, cum diabolus jam misisset in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariotis; sciens quia omnia dedit ei Pater in manus, tit quia a Deo exivit et ad Dominum vadit, surgit a cmna et ponit vestimenta sua. Et cum accepisset lin- teum, prxcinxit se. Deinde mittit aquam in pelvim.

invicem discipuli, hwsitantes de quo diceret. Simon Petrus Joanni, qui supra pectus Jesu recumbebai, innuit, et Joannes interrogavit : Domine, quis est? llle, inquii, est cui ego intinctum panem porrexero. Et cum intinxisset panern, dedit Judae Simonis Iscu- riotis. Et post buccellam, tunc introivit in illum Sa- lanas et dicit ei Jesus : Quod facis, fac cititis. Hoc autem tiemo scivit discumbentium ad quid dixerit ei. Ule post hsec eosiit continuo. Erat autem nox. Cum ergo exiisset, dixit Jesus : liutic clariftcattis est Filius hominis, et Deus clat*ificatus est in eo (Joati., XIII, 18-31).

Ct alia mulia dixit mirse profunditatis verba de vera Dei el proxirai chariiate, de Trinitatis unilate,

et c(epit lavare pedes discipulorum et extergere linteo, D de trina Petri negaiioue, ei Spirilus sancti Para-

quo erat prsecinctus. Postqtiam lavil pedes eorum et ficcepit vestimetita sua, cum recubuisset iterum, dixit eis : Scitis quid fecerim vobis? Vos vocatis me Magis- ter et Domine, et bene dicitis; sum etenim. Si ergo ego lavi pedes vestros Dominus et Magister, et %m debetis alter alteritis lavare pedes, et reliqua usque ad iilud, ubi dicii : Qui me ojccipit, accipit eutn qtU me misit (Joan., XIII, i-20).

Matthffius refert quod edentibus discipulis aii Jesus : Amen dico vobis quia unus vestrum me tra- diturus est. Et cotitristati valde, c(rtpertmt singuli dicere : Numquid ego stm, Domine? At ipse respon- dens, ait : Qtti intingU mectm manum in paropside, 4fc me /radei, C^mantibvs atUem eis, accepU Jesus

cleti adventu ei cousolaiione; de mandaiorum Dei observatione et felici bonorum remuneratioue ; de fldelium persecutione et iniidelium inexcusabiii damnatione; du discipulorum dispersione ei in- sianie jam sui passione.

Incomparabili flnito sermone, Jesus oculos iu coeluin sublevavit, et exaudibileni Pairi pro disci- pulis siiis et pro omuibus qui crediluri erant per verbum eorum in Deum, oraiionem benigniter pro- fudit; iu qua multo migora quam humana fragilitas peiere prsesumpsisset, pro nobis a Paire clemeniis- simus oraior posiulavit (Joan., xiii, 21, xvii, 26). XUI. Sequentia Passionu.

Tunc, secundum Lucam, contentio inter duoipa-

HISTOmA EGGLESIASTIGA. -^ PARS I. - LIB. I.

S4

eta eiti, qm$ eorum videretur oxsf major. Sed tis doctor ad humtlitalem eos exemplis om- [>roTocavit el diclis. Imbeciilium itaque disci- nin conlentionem pie compescuit, et se ipsum lietate illorum ministnim astmit. Quibus cum BrmaneuUbus regnum etiam promittit, et posf

I Petro impravide jactanli dicil : Sifnon, ecce »18 e2?petivit vos, ut mbraret sictU triticum. Ego i rogavi pro te, ut non deficint fides tua, Et tu tndo conversm, confrma fratres tuos, Qui dixit <imine, tecum parattts sufn et in carceretn et in m ire, Et Ule : Dico tibi, Petre : non cantabit

galbts, donec ter abneges nosse me. Et dixit 'Jmando misi vos sine sacculo et pera et calcen- (K, Hum^iuid aliquid defuit vobis ? At illi dix^' : NihU. IHasit eryo eis : Sed nune qui habet sac- i, ioUat stmiUter et peram; et qui non habet, 't tunicfm suam et emat gladium. At illi : Ecce i duo Atc. Qui dixit eis : Satis est [Luc., xxii, 1.

hrmno dicto, sicut Matth«£us Marcusque

lemorant, exierunt in monlem Oliyeti ; ibique

dixit illis : Omnes vos scandafum patiemini in

uta nocte. Inde venit iu priedium Gethsemani,

inlerpretatur valHs pinguium, sivo pinguedi-

II dixit discipulis snis : Sedete hic, et orate, ne i$ in tentationem. Et ftssumpto Petro et duobus Ubedsei, eoBpit pavere et tasdere vel contristari, te avulsus est ab eis, quantum jactus est lapidis; 4ii$ genibus orabat, dicens : Pater, si vis trans- iUeem hunc a me. Verumtamen non mea volwi' ed tua fiat (Matth., xxvi, 30-34; Marc,, xiv, 26- MC., xxn, 39-42; /oan., xvni, I).

pmrtUt autem illi nngelus de cwlo, vonfo9'tans etfactus in agonia prolixius orabat; et factus idof ejus sieut gutUe sanguinis deeurrentis in n. Ibi trans torrentem Gedrou fuisse hortum igimus, in quem introivit ipse et discipuli

quem locnm Judas sciebat. Qui cum accepisset tem, et a pontiftcibus et Pharisaeis ministroSf iUuc cum lnternis et facibus et armis. Et con- I accedens ad Jesum dixit : Ave, Rabbi. Et lius est eum, Tunc accesserunt, et manus in je- u^ecerunt , eumque tenuerunt, Deiude , quod 19S commemorat, dixit eis : Quefn quaeritis? >nderunl ei : Jesum Sazarenum, Ut dixit : Mm, abierunt retrorsum et cecidet*unt in ter- et reliqua {Matth., xxvi, 45-50; Jfarc., xiv. 40- juc, xxn, 43-48; Jo(m., xvm, 2-9). ientes autem, sicut Lucas dicit, ii qui circa ip- trant, quod futw*um erat, dixerunt : Dotnine, cuiimus giadio ? Tunc Petrus Malchum servum ipb sacerdotum percossit, et auriculam cjus tm amputavit. Interrogantibus respondit Je-

Sinite usque huc [Luc., xxii, (9-51); et per- 3ti Petro protinus, quod Matthseus commemo- «4junxit : Converte gladium tuum in tocum . Omnes enim qui acceperint glndiwn, glndio mt, An putns qnia non possum rogare Patrem

^ meum, et exhiMnt mihi plus quam duodecim millia leyion^ angelorum ? Quomode ergo implebuntar Scrip- turae, quin sic oportet fieri (Matth., xxvi, 52-:;j). His verbrs aiJQungi putest, ffnfid iHum eo loco dixis^ Joannes commemorat : CnticeM, qnem dcdit mihi Patei', non bibnm iUum T [joan,, xviii, H j. Tunc, siciit Lucas dicit, auriculani Mjlchi tutigil et sanavit [Luc., xxij, 51;. In illa hora dixit Jesus tarbis : Tanquam ad Intronem existis cum glndiis et fustihui^ comprehendere me. Quotidie npnd vos sedebnm, dv- cens in templo , et non me tenuistis, Sed hmc csf hora vestra et potestas tmehrarum, Tuncdisripnfi omnes, relicto eo, fagerunt. Uuus adolescens amictus aindone sequebatur, qui, cum tenuisseuteum, rejevto sindonr nudus profngit nb eis. In ilia turba cum a^l-

B essent tribunus et cohors et ministri Judfleorom, Salvator ligatus esf, et primoad Annam pontificem socerum Caipha' diictus est {Mntth., xxvi, oo-.*!?: Marc, xiv, i7-53; Jonn., xviii, 12-13).

Petrus autetn sequebatur a longe usque in ntriuin principis sacerdotum, et ingressus intro sedebatnd ignem, quin frigus erat, cum ministris, ut videret fi- nem. Acccnso igni iu medio atrio et circumsederi- tibus illis crat Pelrus in medio eorum (Mntth , XXVI, 58; Jlar';., xiv, 54; Luc,, xxn, 55; Jooh. , xviii, 45, 16). Maxima Petrtifr admiratione vciieraii- dus cAt, quod Dominu^s etiam cum timei^et, secu- tiis ctft. Quod tiikvet naturie est, quod sequitur dc- Viitionis, quud negat ohrepttonis, quod posnilirt

r% fidei.

Priridpes sacerdottun et omne condUum qumebant falsum iesHtMmittm contra Jesum, ut eum morti trn- derent; et non invenerunt, cum multi faisi testes nc- cessissent, Piinceps sacerdotum, tacente Jesu, dixit : Adjuro te per Dewn vivum, ut dicas nobis si tu es ChristUM FiUus Dei. Dicit iUi Jesus : Tu dixieU. TufK prineeps sacerdotwn scidit vesHmentn sm, dieens : BlasphemavU; quid adhuc egemus iesiitmf Ecce mnc Hmdisiis btusphemittm. Q^ ^^ videiur? At illi refptmdemnt : Heus est tncrtis. Time ejus in faciem exspuerunt, el colaphis eum ceciderwit iJonn., win). Alii autem faciem ei velaveront, et palmas in faciem dederunt, dicentes : Frophetisa nobis, Christe, quis est qui te percussU? Hsec intelKgitur

D nocte passus Dominns in domo pnncipis sacerdu- tuin, qiio prius adductos est; ubi etiam inter has Domini contumelias Petrns tentatus est. Trina ne- gatio Petri ccepta cst ante primum galli cantiim, et ante secuodum peracta jnxta Maicum. Alii tre«« attenderunt quod ante primum aflfectione animi et timore Petri tota fuit concepta. Tandem Petrus re- f^daius est verbi Jesu, quod dixerat : Priusquam gnltus cantet, ter me negabis. Et egressus foras, fevit nmare (Matth., xxvi, 59-75 ; Mare,, xiv, 55-7t!; Luc, XXII, 56-71 ; Joan., xviii, 17-27).

Pontifex Jesum interrogavit de discipulis suis ft doctrina ^us. Respondit ei Jesus : Ego palam locu- tus sum in mwuio, ego pnlnm docui in synagogn et iu temflo, quo omn€s Jud«i caT^^eavMVi; fX x^ ^-

t»

ORDCEUCl ViTALlS

56

chHo locuim sum nihU. Quid me vUenoga$ ? iTUer' j^ esi quod antea propheiatuiii est [MaHh., xxvn, a-JO; rogaeos qui audieruni quid locuius sum ipsis. Ecce Aci,, i, 18-19). ,

hi sciunt quae dixerim ego, Uxc autem cum dixisset, unus nssisiem ministrorum dedit alapam Jesu, di- cens : Sic respondes poniifici? Respondit ei Jesus : Si male locutus sum, tesiimonium perhibe de jnalo; si autem bene, quid me cwdis ? Ei misit eum Annas ad Caipham pontificem ligatum (joan., xviii, i9-24). Mane facto, ut Mattbaeus refert, consilium inierunt omnes principes sacerdotum ei seniores populi adver- sus Jesum, ut eum morti traderent ; ei vinctum ad- duxerunt eum, et tradidemnt Pontio PHnto prssidi. (Matth., uvii, 1,2).

XIV. Sequentia passionis D. N. Jesu Chrinti.

Eiinde, saricti evangelista; qusB per Pilatuni cum Domino gesta sunt seriatim enarrare satagunt ; qus studiosi lectores debent diligenter investigare, et siiigula suis in locis rationabiliter coaptare. In pus- sione Christi, ut solers Augustinns Hipponeusis episcopus in libro tertio De consensa evangelistarum scribit, inulta dicta sunt et muita responsa sunt. Unde quisque eoriim quanlum sibi visum est decerp- sit, ct iu narralione sua posuii quod satis esse judicavit.

Jesus, ut Matthseus asserit, ante prssidem sietii, et interrogatus ab eo si rez Judseorum esset, res-

pundit : Tu dicis (Maith., xxvic, \\). Exiit Pilatus, Lucas contezuit narrationem de his quic ciica B ut Joannes refert, ad eos foras qui non inlroieruul

iiidue cum Domino gesta sunt, quando viri. qui tcnebant eum illudebant ei, ceedentes ; et veiave- runt eum, et percutiebani faciem ejus, et multa blaspheraantcs dicebant in cum. Facto autem die, scniores plebis et primipes sacerdotum ct Scribx con- vencrunt, et in consHium suum Ulum duxerunt, di- cenies : Si tu es Christus, dic nobis. Quibus ait : Si vobis dixero, non credeiis mihi. Si autem et in- ierrogavero, non respondebitis mihi, neque dimiiietis. Ex hoc ei*ii FUius hominis sedens a dextris virtutis Dei. Dixemnt omnes: Tu ergo es Filius Dei? Qux ait : Vos dicitis, quia ego sum. At illi dixerunt : Quid adhuc desideramus testimonium? Ipsi enim au-

in proetorium, et dixit : Quam accusationem affertis adversus hominem hunc? Responderunt : Sinon esset hic malefactor, non iibi tradidissemus eum. Dixii eis Pilaius : Accipite eum vos, ei secundum legem ves- iram judicate eum. Dixerunt judm : Nobis non licet interpcere quemquam. Introit itoim Pilatus in prxtorium, et voeavit jesum, et dixit : Tu es rex ju- dmrum ? Respondit Jesus : A temetipso hoc dicis, an alii tibi dixcrunt de me? Respondit Pilatus : Num- quid ego Judseus sum ? Gens tua, et pontifices tui tradiderunt ie mihi. Quid fecisii ? Respondit jesvs : Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei deceriarent

divimus de ore ejus. Et surgens omnis multitudo eo- ^^ut non iraderer Judwis. Nunc autem regnum meum

rum, duxerunt illum ad Pilatum. Hsec omnia Lucas narravit (cap. xxii, 66-71, et xxiii, \). Matthfleus vero et Marcus narraverunt ea quse cum Domino acta suni usque ad mane. Sed postea redierunt ad narrandam Petri negationem (Maith., xxvi ; Marc, xiv). Qua terminaia, redierunt ad mane, ut inde cfleiera contexerent qusp cuin Domino gesta erant [Matth., xzvii; Marc., xv).

Joannes quoque : Adducunt, inquii, Jesum ad Cai- pham in praetorium. Erat auiem mane, ei ipsi non introierunt, ut non contaminarentur, sed manduca- rent Pascha. Tunc illic iniqui coetus aggregati sunt, Dominumque quasi jam conviclum reum adduxe- rnui, adnitente Caipha, cui jam antea visum fue-

non est hinc.

Dixit ergo Pilaius : Ergo rex es tu? Respondii jesus : Tu dicis, quia rex sum ego. Ego in hoc natns sum, et ad hoc veni in mundum, ui teslimonium per- hibeam veritati. Oninis qui est ex verUate audit vo- cem meam. Dixit ei PUatus : Qaid est veritas? Et cum hoc dixisset, iterum exiit ad Judaeos, et dixit eis : Ego nullam in eo invenio causam [Joan., xvni, 29-38). Tunc amaricanies Jndsei, ut Lucas refert, coeperunt accusare, dicentes : Hunc invenimus sub- vertentem gentem nosiram, ei prohibentem tributa dari Caesari, et diceniem se Christum regem esse (Luc xxiir, 4-25). Et cum accusareiur, ut Matthseus aii, a principibus sacerdotum et senioribus populi ,

rat ut Jesus moreretur ; nulla mora interponiiur, D nihil respondii, quod ex mansuetudine fecit. Tunc

quin damnandus Pilato tradereiur.

SoUis Matthseus exitum Judae tradiioris narravit, ita dicens : Tunc videns Judas, qui tradidit eum, quod damnatus essei, posnitentia ductus, reiulU triginta argenieos principibus sacerdotum et senioribus, di- vens : Peccavi, tradens sanguinemjustum. At iUidixe- runt : Quid ad nos ? tu videris. Et projeciis argenteis in templo, recessit, et abiens, laqueo se suspendit. Principes sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt : Non Hcet eos mittere in corbonam, quia pretium sanguinis esi, ConsUio autem inito, emerunt ex ittis agrum figuU m sepuUuram peregrinorum. Propter hoc vocaius est ager Ule Acheldemadi, hoc est ager ionguinis, usque tn hodiemum diem. Sic impletum

ait iUi Pilains : Non audis quanta adversum te di- cunt testimonia? Et nulium ei verbum respondii, ita ut mirareiur praeses vehemenier. Sedente iUo pro tri- bunali, misit ad iUum uxor ejus, dieens : Nihil tibi et justo iUi. MuUa enim passa sum hodie per visum propter eum (Matth., xxvn, 13-19). Dicente Pilato : Nihil invenio causse in homine, Judsei, ut Lucas scribit, invulescebant, dicenies : Commovit populum per universam Judseam, doeens et indpiens a GaWsea usque huc.

Pilatus autem audiens GalUsBam, interrogavit si homo GalUmu esset; et ut cognovU quod de Herodis potestate esset, remisU eum ad Herodem, qui et ipse jerosolymis erat ilUs diebus, Berodes autem, viso

>7

HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. - LIB. L

58

Jem, yavisus est valde. Eral enim cupiem vx mullo k nisi tibi ei>set datum desupet\ Piopterea qui me ira-

tempore videre eum, eo quod audiret multa de i/to, et sperubfit sitjnum nliquod videre ab eo fieri, Inter- rogabat illufn multis sermonibus. At ipse nihil ei respondebat, Stabant prineipes stuxrdotum et Scribx, nnstcmter nceusantes eum, Sprevit illum Uerodes eum exercitu suo, et illusit indutum veste aiba, et remisit ad Pilatum, Et facti sunt amici Herodes et lilatiLs in ipsa die, nam antea inimici erant ad invi- cem.

PUfitwi, convocatis magistratibus el plebe, dixit 'id iHos : ObtuHstis mihi hunc hominem quasi ever- ientem populum ; et ecce ego coram vobis interroguns, nullam cnus*m inreni in homine isto, ex his in qui- hus eufn accuaatis. Sed neque Herodes. Nam remisi

didit tibi, majus peccntum habet, Exinde quaerebat PUatus dimittere eum, judaei autem clamabant, dicen- tes : Si hunc dimittis, non es amicus Cdesaris; omnis enim qui se regem facit contradicit Gxsari.

Pilntus ergo, cum audisset hos sermones, adduxit forns Jesum, et sedit pro tnbunali in locum qui dici- tur Lithostrotos , Hebraice autcfn Gnbbatha, Erat autem parasceve Paschae hora quasi sextn. Et dicit Judwis : Ecce rex vester. llli autem clamabant : Tolle, totle, cruciflge eum. Dicit eis PHatus : Regem vestrum crucifigam? Responderunt pontifices : Non habemus regem, nisi Caesarem. Tunc ergo tradidit eis illum, ut crucifigeretur [joan,, xix, 1-16).

Heec narravit Joannes per Piiatum gesta, quce

vm nd iilum, et ecce nihil dignum morte actum £8t B Matthaeus et Marcu» quia preeterierant recoluerunt.

illi. Emendalum ergo illum dimittam {Luc, xxiii, 16). Sciebat enim quod per invidiam tradidisscnt eum. In die festo consueverat praeses unum dimitlere vinctom populo, quem vohiissent. Congregatis au- tem Hlis, dioeit : Quem vultis dimittam vobis, Ba- rabbam, an Jesum qui dicitnr Christus? Principes antetn sncerdotum et seniotes persuaserunt populis ut peterent Barabbam, Jesum vero perderent, Erat au- iem Barabbas latro insignis, qui propter seditiouem factam in civilate et homicidium, missus erat in carcerem. Praeses ait : Quem vultis vobis de duobus dimitti? At illi dixerunt : Barabbam, Dicit illis PUa- tus : Quid igitur faciam de Jesu, qui dicitur Chris-

Sic enim Matthffius dicit : Tunc milites praesidis suscipientes Jesum in praetoiio, congregavenmt ad eum universam cohortem; et exuentes eum chlami' dem coccineam circumdederant ei, Et plectentes co- ronam de spinis posuerunt super caput ejns , et arundinem in dextera ejus. Et genu ftexo ante eum, illudebant dicentes : Ave, rex Judseorum. Et exspuen- tes in eum, acceperunt arundinem, et pcrcutiebnnt caput ejus, Et postquam ittuserunt ei, exuerunt eum chlnmyde, vel purpura secnndum Marcum (cap. xv, 17); induerunt eum vestimentis suU, et duxerml eum ut crucifigerent [Matth,, xxvn, 27-3t). Jounnes narrat quod bajulans sibi cruccm Jesus exiit iri

tu8? Dicunt omnes : Crucifigatur, Ait Hlis praeses : ^ Golgotha, id est Calvarice locum. Sed Simon Cy

Quid enim fnali fecit? At Uli magis clamabant dicentes : Crucifgatur, Videns autem Pilatus quia nihit profUeret, sed magis tumultus fieret, accepta aqua, lavit manus coram populo, dicens : Innocens ego sum a snnguine jnsti hujus; vos videritis. Et res- porutU universus populus : Snnguis ejus super noa et super fUios nostros, Tunc Pilatus Barabbnm illis di- misit (Matth,, xxvii, 15-26), Jesum vero apprehendit et ftagellavit,

Joannes refert quod tunc milites ptectentes coronam de spinis capiH ejus imposuenmt, et veste purpurea eum circumdederunt, Et veniebant ad eum et dicebant : Ave, rex Judaeorum, Et dabant ei alapas, Exiit ite- rum Pilatus foras et dixit eis : Ecce addiu^ eum

•c

renseus pater Alexandri et Ruli, de quo tres evan- gelistse commemorant, de villa veniens angariatus est; cui postea crux data est usque in locum por- tanda memoratum (Matth,, xxvii, 27-33 ; Marc, xv, 16-22; Luc, xxiii, 26-32; joan,, xix, 17). XV. Mors D. iV. Jesu Christi,

\n Golgotha cnm diiobus latronibus Jesuni cru- cifixerunt, et myrrhatum vinum ei bibere dederunl ; et super caput cgus causam ipsius scriptam impo- suerunt : Hic est jesus rex judaeorum, Hic vero titulus litteris Gieecis et Latinis et Hebraicis scrip- tus est (Mntth,, xxvii, 37-36; Marc, xv, 23-26; Luc, XXIII, 33-38; Joan., xix, n-22).

Milites ergo, cum crucifiocissent eum, acceperunt

vobis foras, ut cognoscatis quia in eo nuilam causam D vestimenta ejus et fecerunt quatuor partes, unicui-

invenio. ExUt ergo jesus, portans spineam coronam et purpureum vestimentum, Et dixit eis : Ecce homo. Cum ergo vidissent eum pontifiees et ministri, clnma' bant, dicentes : Crucifige, crucifige eum. Dixit eis Pilatus : Acdpife eum vos et crucifigite; ego enim non invenio causam in eo. Responderunt judaei : Nos legem habemus et secundum legem debet mori, quin FiUum Dei se fecit, Cum ergo audisset Pilatus hunc sermonem, fnagis tifnuit. Et ingressus est praetorium iterum, et dixit ad jesum : Unde es tu? Jesus autem respofuum non dedit illi. Dicit ergo ei Pilntus : Mihi Hon loqueris? Neseis quin potestatem habeo cruci- figere te, etpotestatem haheo dimittere te? Respondit jesm : Jion haberes potestntem ndversttm me ullam

que militi partem et tunicnm, Erat autem ttmicn in- consutiiis, desuper contexta per totum. Dixerunt ergo ad invicem : non scindamus eam, sed sortiamur de itln, cujus sit, Ut Scriptura impleretur (Psal. XX!. 19), dicefis : Partiti sunt vestimenta mea sibi, et in vestem meammiserunt sortem (Matth., xxvii, 3*^37; Marc, XV, 2.5-26; Luc, xxiii, 33-38; Joan., xix, 23-24).

Principes el Scribse pendentem in crucc blasphe- mabant, etmoventes capita snadicebant : Vnh!qui destruis temptum Dei, et in triduo illud reaBdiftcaa, Salva temetipsum, Si Filius Dei es, descende de crut^i* [Mntth., XXVII, 40; Marc, xv, 29-30).

Unus autem, secuu^uts^ V.\keQju, ^^ \k\% ^\ ^^vy-

59 ORDERTCI

debant laironibos, bhsphemabat eiim, dicens : ^ Si tu e» Chrisius, salva temelipsum ei nos. Alter veru increpabaleum, dicens : Negue tu iimes Deum, quod in eadem damnalione es? Nos quidem juste, nam dif^na facHs recipimus; fUc vero nihil mali gessit, Et dicebat ad Jesnm : l^mine, memento mei dnm venerig in regnum tuum. Dizit illi Jesus : Amen dico tibi : hodie mecum eris in paradiso iLue,, ixiu,

Stabant juxtn crucem jesu mater ejus , et Horor malris ejus Mnria Cleophae, et Mnria Magdakne, Cum vidisset ergo Jesus mairem et discipulum stan- tem quem diligebat, dixit matri suas : Mulier, eoie filius tuus, Deinde dixit discipulo : Ecce mater tna, Et ex illa hora acctpit etnn discipulus in sua (Joan., XIX, 25-27) . B

A sexta hora tcnebrae fnctm suni super unice^^sam ierram usque ad horam nonam et circa horam tio- nam clamavit jesus voce magna dicens : £/t, Eli, lamazababdani? hoc est : Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? (Mntth,, xxvii, 45-46.) Postea sciens Jesus quia jam omim consummata sunt, ut consummaretur Scriptura, dixii : Sitio, Vas ergo positum erat accto plenum, llli autem spongiam aceto plenam hyssopo circumponentes, ori ejus obtule- runt (Joan,, xix, 28, 29). Et clamans voce mngna^ secundum Lueum, dixit : Pater, in manus tua$ com- mendo spivitimmeum {Luc„ xxui, 46).

Ad extremuin, juxta Joannem, cum accepisset Jesus aeetum, dixit : Consummatum est ; et inclinaio p capi^e. tradidit spiritum (Joan., xix, 30). Ei ecce velum templi scissum est in duas parles a summo mque deorsum, et terru mota est, et petrx scissm hunt; et monumentn aperta sunt, et multa corpora sanctorum, qui dormierant, surrexerunt ; et exeunles de monnmentis post resurrectionem ejus, venerunt in snnctam civitatem, et apparuerunt multis, Centu^ rio et qui cum eo erant, custodiefites Jesum, viso terrsemotu et his quae fiebant . timuerunt valete, di- centes : Vere lilius Dei erat iste. Ibi Maria Magda- lene, et Maria Jacobi, el Josepli mater, el mater niionim Zebedffii, et alia; multee mulieres a longe eraut, quae, secule Jesum a GaliliPa, ei iniuistra- baut omues, qui simul ad spectaculum aderant, videntes qute fiebant tundentes pectora sua redi-D bant {Matth,f xxvu, 50-56 ; Mnrc,, xv, 37-4 i ; Luc, xxiii, 46-49).

Cum jam sero factum esset Joseph ab Artma- thia nobilis decurio, vir bonus el justus, exspeC' tans regnum Dei, occultus lamen propter metum Judttorum, ad PilfUum audacter (wcessit et nb eo corpus Jesu petiit, Cui prseses, cum eum obiisse a centurione cognovisset, perniisit. Joseph ergo venit, et corpus Jesu iulit, et mercatus sindo- nem depositum involvit. Venit autem el Nicode- mus fercns misiuram mjrrhfle et aloes quasi libras centum. Corpus ergo Jesu acceperuni, ei linteis illud cum aromatibas, sicut mos est Jadteis se- ilire, iigiiTerunt. Eratautem iii loco, ubi crucifi-

VITALIS

60

xus est, hortus, et in horto roonumentum noTura in petra excisum, in quo nondum quisquam posiius fuerat. Ibi ergo pmpter Parasceven Judeorumf quia juxta erat monumeuium, posueruni Jesum. Prefat« mulieres qu» magis amabani, contra se- pulcrum sedebant, et ubi ponereiur aspiciebani {Matth,^ xxvii, 57-61 ; Marc, xv, 42-47; Lnc, xxiii 50-55; Joan., xix, 3842).

Aliera die sacerdoies el Pharissei de diclis Domini Jesu quaedam malt* Pilaio suggesseniut; eoque annuenle lapidem signaverunt, adhibiiisqiie cus- todibus sepulcrum muuierunt [Matth, , xxvn . 62-66).

Qu8Bdam in evaugelica leguutur uarratioue, de his qute iu Dominica facia sunt resurrectione, quae quo ordine gesta sint nisi diligenter considerentur, repugnantiH sibi possuui videri. (Jiide quid per- spicax divinae Scripturse investigaior Augustiuus dicai, el quid inde in libro iii De concordia Evange- liorwH disserat, libei indagare ; et eamdem, sicui edidit, lectionem hic mihi adnoiare. Sic enim posi multas qusesiiones declarans dicit : « Omnia qu« circa iempus resurrectionis Domini facta sunt, se- cundum omnium evangelistarum testimouia in una qiiadam narratione, quautum nos Dominus adjuve- ril. quemadmodum geri potuerint ordinemus.

XVI. Resurrectio et nscensio ejus,

« Prima Sabbati diluculu, sicut omnes consen* iiunt, ventum esi ad monumenttim. Jam facttim erat quod solus Malthffius commemorat de teirie- molu et lapide revoluio, conterritisque cusiodibus, ita ui in parie aliqua velut mortui jacerent. Venit autem, sicui Joannes dicii, Maria Magdalene sine dubio, cum cfleieris mulieribns, qii(B Domino mi- uisiravcrant, plurimum dileclione ferveniior, ui non immerita Joannes solam commeniorat, tacitis eis quie cuui illa fuerunt sicut alii iestantur. Venii crgo, et ut vidit lapidem sublaium a monumento aniequaiii aliquid diiigeutius inspiceret, non dnbi- tans ablatum inde esse corpus Jesu ciicurrit, sictit dicit idem Joannes, et nunliavit Petro atque ipsi Joanni. Ipse est enim discipulus quem diligebat Jesus. At ilii ciirrere coeperuni ad monumenttim, el prfftvenieus Joannes inctiiiavit se, et vidit posita linleamina; non tamen intravit. Petrus autein cou- secutus intravit iii monumentum, et vidit linlea- mina posita, ei sudariiim, quod fuerat super capiit ejus non cum linteaminibus positum sed separatim involutum. Deinde eiJoaniies intravit et viditsimi- liter ei credidit quod Maria dixerat, sublaium esse Dominum de moniimento. Nondum enim sdebani Scripturas, quia oportebat eum a mortuis resurgere. Abierunt ergo ad semetipsos discipuli, Marin autvm stabat ad monumentumforis ploranSj id esi ante illum saxei sepulcn lociim;sed taraen intra ilhid spa- tium quo jam ingressce fuerani. Horius quippe erat illic, sicuiidem Joannes commemorai {Joan., xii, 41). Tunc vidcrunt angelum sedentem « dexiris

M

HISTORIA Ef:OLESlASTICA. - PARS 1. — LIB. I.

6!t

mper UpMlein reToluiiim a moaumeiito , lie i\\w ^verbaista, vtnoncredehant iHis.H\9 eiHarcnssiiieS'

«n^lo narrant Matthsns el Marcus : Tunc dixit eis : Nohie timere, vos. Seio enim quod jesum, qui '-ntcilixMS est, quamtis, Non est hic; surrexit enim skui dixU. Vemte et videte locum vbi positus erat Ikjminus. Ei ciio euntes dicite dudpulis ^us quia murrexit ; et ecce prxcedit vos in Galiham. Ibi eum ridebitis ; ecce prxdixi vobis. Quibos similia Marcus quoque non tacuit [Matih., xxvin, 1-7 ; Mnrc, xvi, 1.7..

« Ad hiec verba Maria, dum tleret, inclinavit se, el prospexit in monumentum ; el vidit duos atigelos, sicut dicit Joannes, iii albis sedcntes, unum ad cuput^ et unum ad pedes, ubi posilum fuerat corpus Jesu. Dicant ei : Mulier •quid plo-

B

tatur. Nam poslquam commemoravit eas Irementes et paventes a mouumento exisse, et nemiui quid- quam dixisse, adjunxit quod resurgens Do- minus apparuerit mane prima Sabbati primo Mariffi Magdalcnee, de qua ejecerat septem da?- monia ; et quia illa vadens nuntiavit iis, qiii cum eo fuerant, Ingentibus et fleutibus ; et quia illi au- dientes quod viveret et visus esset ab eo, uon cre- diderunt. Sane Mattbsens eliam illud inseruit, absce- dentibus mulieribus, qute iila omnia viderant et audierant, venisse etiam quosdam in civilatem de illis custodibus qui velut mortui jacuerant, et nuu- tiasse piincipibus sacerdotum omnia qu« facta erant^ ea scilicet qiise illi sentire potuerunt; illos

i-as ? tHcit eis : Quia lulerunt Domitium meum , d y^ro congregatos cum senioribus, cousilio accepto,

pecuniam copiosam dedisse militibus, ut dicereut quod discipuli ejus ipsnm furali essent illis dor- mieutibus; pollicentesetiam securitatema prasside, qui eos custodes dederat, ct illos accepta peciiuia fecisse sicut eraut docti; divulgatumque verbum istud apud Judteos usqiie iu bodierniim diem. Lu- cas soius quatuor evangelistarum non dicitamulie- ribus visum Doininum, sed tantummodo augelo^. Matthfieus autem dicit, quod eis a monuniento rH- deuntibus occurrerit . Marcus dicit quoque primo visum esse Maiiae Magdaleuse, sicut et Joanues. Sed quomodo ei sit visus non dicit, qiiod explicatur a Joanne (ilfa<//i., xxviii, 8-15; Marc, xvi, 8-H ; Luc, tjma Jesus est. Dixit ei Jesus : MuUer quid plorasl ri xxiv, 9-12; Joan., xx, 14-18 [15].)»

^t nescio ubi posuerunt eum. Hic intelligendi sunt «urrexisse angeli, ut etiam stantes viderentur sicut eos Locas visos fuisse commemorat, et dixisse li- inentibus feminis, et vuitum in terram declinauti- bus : Quid quaeriiis vicentem cum mortttis ? non est hic, sed surrexU. Recordamni quatiter locutus est Kobis cum adhuc in Galils^i esset, dicens qttia opor- tet FiHum hominis tradi in manns hominum pecca- lomm, et crucifgi, et die tertia resurgere. Et recor- datxsunt verborum ejus (Luc, xxiv, 1-8 ; Joan., xx, 1-13). (« Post b«c Maria conversa est reirorsum, et vidit stantem, sicut dixit Joannes, et non sciebat

quem quaeris ? Ula existimans quiu hortulanus esset, dixii ei : Domine, si tu sustulisti eum, dicito mihi nhi posuisti eum, et eyo eum toUam. Dixit ei Jesus : Mctria! Conversa iUu, dixit : Rabboni, quod dicitur numister. Dixii ei Jesas : NoH me tangere. Nondum enim ascendi ad Patrem meum. Vade autem nd fra- tres meos, et dic eis : Ajscendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, ad Deiim meum et Deum vestrum, Tunc egressa est a monumento, hoc est ab illo !oco ubi erat horti spalium ante lapidem effossum ; et aliie, quas, secundum Marcum, invaserat tremor et pavbr, cum illa; et nemini quidquam dicebant. Tunc jam, secundum Mattheeum, ecce Jesus occurrii UUs, dicens : Avete, lUw autem accesseruni et tenue-

Omues qiiatuor evangelistse , sicut iu omuiibus, quae omnipotens Emmanuel fecil ante passioueul suam, veraciter referendo coucordant; sic nihilo- minus resurrectionem ejus et asceiisionem coucoi- diter enarrant, deciesque Dominum a mortuis re- surgentem visum esse ab hominibus commemoraut.

Semel ad monumentum mulieribus, rursus eis- dem in itinere a monumento regredientibus, tertiu Simoni Petro apparuit ; quod si evangeiista quaudo vel ubi factum sit non desiguaverit, tamen quia factum sit liquido describit. Quarto duobus in casr- tellum Emmaus euutibus, in alia efQgie, ne cog- nosceretur, apparuit; ut peregrinus eis in vii comitatus, tristitioe qiierimoniseque causam inquisi-

nuU pedes ejus et adoraverunt eum, Sic enim coIIi-D vit; auditoque a Cleopha lamento deiesuNazareno,

gimus et angelonim allocutionem bis numero eas habuisse venientes ad monumentum, etipsius Do- mini. Semel scilicet illic quando Maria horlulanum potavit, et nunc iterum in via, cum eis occurrit ; ut eas ipsa repetitione firmaret, atque a timore recrea- ret. Tunc ergo ait iUis : Nolite timere, Ite, nuntiate tratribus meis ut eant in Galilxam, Ibi me videbunt, Venii ergo Maria Magdelene annuntians discipulis quia vidii Dominum, et haec ei dixit; non soluui ipsa, sed et alice, quas Lucas commemorat. Quae nunHanenmi htee discipulis undecim et cwteris omni- bus» Et vi$a stmt ante Ulos sicut deliramenium

qui fuit vir propheta, potens in opere et sermone coram Deo et omni populo, et de damnatioue ejus, eos pie increpavit; incipiens a Moyse et omnibus prophetis Scriptoras explanavit, tractusque ad hospitium cum eis recubuit, iu convivio panem accepit, benedixit, fregit, porrexit, et oculos eoruni in fractione panis ad agnoscendum se aperuit, cog- nitusque mox ex oculis eorum evanuit. Quiuto piuribus in Jerusalem, ut Lucas et ioannes perhi- bent, sero congregatis, ubi non erat Thomas, Jesus januis clausis intravit, manus et latus eis ostendit, partemque piscis ussi, et favum niellis coram ei<

(15) 8. Attguat. D0 eonsensu evang. Qpp. t. JU, parC. 1, col. 1101, Pa(rotogt«, V. XW\\.

63

ORDERICI VITALIS

6i

mandiicavit, imur/lovit, ct dixit eis \ Accipite Spiin- ^ tnm sanctnm, et Cfleterd [Jaan., xv, iV. Sexto post dies oclo, ubi vidit eoni Thomas, et dixit : Domi- nu$ meuH et Deus meus iibid,, 28). Septimo. ad mare Tiberiadis, uhi septem discipuli piscantes eum post nocturnum lahorem manBviderunt, et cum illo post miramcuiipisciumcapturam pauem etpiscem in littore comedenmt. Octavo, in monte Galilsese sc- cuudum Matthreum, ubi videntes eum adoraverunt , quidam antem dubitaverunt, Tunc ait illis : Data est mihi omnis potestas in c(plo et in terra. Euntes docete omnes genles, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti ; docentes eos servare omnin qusecu7iqiie mandavi vobis. Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus tisque ad consummationem ssecnli {Matth., xxviir, 7). Nono, quod Marcus dicil : .Voris-B sime recumbentibus npparuU Jesus, et incredutita- tem illorum exprobravit durionbus {Marc, xvi, i2-14). Ideo dicitur novissime, quia jam non erant in terra cum illo convivaturi. Decimo, in ipso die uon jum in terra, sed elevatum in uuhe discipuli viderunt, cum in ccRlum ascendit : quud Marcus et Lucas commemordnt [Marc, xvi, 19; Luo., XXIV, 51).

Toties er^o iu evangelicis libris commemoratu.s est visus ah hominibus antequam ascendisset iu ctielum, in tori-a scilicet novi<;s et in aere semel ascendens. Sed non oiuuia scripla sunt , sicut Joannes dicit (Joan., xxi, 25). Crehra enim crat ejus cum illis conversatio per dies xl priusqu«im ^ ascendisset in c«lum (Matth., xxvm, 16-20; Murc, XVI, 12-14; Luc, xxiv, 1349; Joan., xx, 15; xxi, 4); non tamen eis per omnes xl continuos dies apparuerat. Nam post primum diem resurrectiouis* ejus, alios octo dies intervenisse dicit Joannes {Joan., XX, 16); post quos eis nirsus apparuit. Sic per illos xl dies quotics voluit, quihus voluit, et qnemadmodam voluit. apparens, fidem in illis suaj resurrectionis confirmavit.

Duas siquidem ultimas <ipparitioiies Mnrcus et Lucas commemorant, et ea qu;e ihi dicta vel acta fuerant. Secundum Marcutn. duritiam cordis incre- dulorum redarguit, et conlirmalis iu flde ait : Eun- tcs in mundnm unicersum , pixdicate evangcHum omni creaturas. Qui crediderit, et baptizatus fueril, D salvus erit. Qui vcro non credideiit, condemnabitur. Signa autem eos qui credideinnt haec sequentur. Jn nomine meo daetnonia ejident, Unguis toquentnr no- \is, serpentes tollent; et si mortifernm quid bibe- rint, non eis nocebit. Supcr aegros manus imponent, H bene habebunt, Dominua quidem Jesus, postqunm tocutus est eis, nssumptus est in ccelum, et sedet n dextrisDei [Marc, xvi, 15-19). Porro Lucas in Evan- j^^elii sui tine sic ait : Eduxit eos foras in Hethtmiam, ^t elevatis manibus suis, benedixii eis. Et factxm est, cum benedicerct illis, recessit ab eis; et ferebatur in CfJttumiLuc, xxiv, 50, 51).

Item etiam in initio Actaum npostolorum de as- "cusione Domini sic ait : Concesrens prmcepii eis a

jerosolymis nc discederent, sed exspectareni promis- sionem Patris, quam andistis, inquit per os meum. Quia Joannes quidem baptizavit aqna, vo$ autem baptizabimini Spiritv sancio non post mulios hos dies. Ifjitur qui convenerant, interrogabant eum dicentes : Domine, si in tempore hoc restitues regnum Israet ? Dixit autem eis : Non est vestrum nosse tempora rel momenta quse Pater posuit in sua potestate, sed accipietis ciriutem supervenientis Spiritus sancii in vos, et eritis iwiAt testes iti jerusnlem, et in omni Judaea, Samaria et usque nd ultimum terrse. Et curn hoc dixisset, videntibus iltis elevaius est, et nubes suscepit eum ab ocalis eorum. Cumque intuereniur in coalum euniem itlum, ecce duo viri asiiteruni juxia illos in restibus albis qui et dixenmi : Vin GalUsei, quid staiis aspicientes in ccelum? Hic jesus, qui assumpius est a vobvi in ccetum, sic veniel quemad- modum vidistis eum euniem in ca^tum. Tunc reversi suni Jerosolymam a monte Oliveii, qni est juxia Jeru- satem, Sabbaii habens iter {Aci., i, 12). Ihi, ut Lucas testatur, fideles discipuli triumpho coilestis magistri specialiter gaudehant, in teniplo ei in coenaculo unanimiter in oratione perseverabant, et promissum Patris per Filium, sicut ipse jusserat, securi exspectahant (ibid., 1 1).

Omniaenim,quw ah illo audierant, ceiia operum exhihitioue comprohaverant, et oculis mauifeste jam completa perspexerant. Nam sicut eum in pas- sione dira toleraturum, ipsumquc tertia die cuin victoria resurrectunim , ex ore illius plerumque audierant, sic devicta morte jam immortalem vil«r datorem Iseti adspectant, ipsoque super co^Ios exal- tatum, et Patris ad dexteram sedente, feliciter tri- pudiant. Angeli quoque in alhis vestihus apparenies, et Galilflpos cum admiratione coelis inienios allo- quentes, augelorum hominumque gaudium desig- naut, et generalem ejus in ilne sa*culi advenium ad judicandas gentes deniintiant.

Petrus et Joatiucs, Jacohus ct Andreas, Philippus et Thomas, Bariholomieus et MatthaBus, Jacohus Alphici et Simon Zelotes ei Judas Jacohi, qai usquc in riuem cum Domino Jesu permanserunt, $a( ierrsB el tnx m^mdi ah ipso appellaii suni (Maith.yy^ 13-14}» meritoquo, quia mundum coiitemnentes, vestigia pjus teniieruni, rectores orhis, el judices sa^culi divinittis constituii sunt. Posiquam venerahilis con- ventus, uhi fere centum viginti erani, Jerusalem remeavit, Peirus, qui vocaiione primus, et digui- tate maximus erai, in medio fratrum surrexit, et de Jiida prodiiore disseruit, quomodo suspeui>us inier coelum ct terram medius crepuii, ct viscera ejus efTusa suni, quia nec copIo, nec terra diguus esi; ei ager preiio Chrisii empius, hacetdatm, hoc esi ager sanguinis vocatus esi. Deiude adroonuit ui. sicui David prfpdixerai, alier pro eo ad pra^di- caiionis opus ei coelesie ministerium etigeretur. Omnes ilaqiie prioris senieniiam conce^enini, et iie sacer numerus apostolomm imperfectU5 vidc- retur, Juseph ju»iiim et Mathiam pr»tulenuit, eis-

HISTOniA ECCLESIASTICA. — l*ARS I. — LIB. 1.

66

•jm» sortes dederuut. Omlione auteni a Felix) facta ^ el ab aliis confirmata, sors super Mathiam cecidit, et connumeratus est cum xi apostolis (Act,, i, 15-20).

Hi sunt xn horae diei et perfectixii menses anni, «itque multis ffinigmatibus a prophetis et patriar- ehis jamdudum designati apostoli. Hos venerantur unines fidelium nationes, meritoque censentur coeli senatores, et Ecclesise gloriosi principes ; quia verae viti Chrislo inhffiserunt fructuosi paimites. Ejus enim in arvis vestigia specialiter imitati suut spontanea paupertate tnter homines, mirisque vir- Uitibus fulserunt iusignes socii et consecretales , nunc vero in ccelestibus thronis consessores, et xii tribuum Israelitarum justi censores. Et sicut in terris assidue cucurrenmt ad bravium vit» Christi sequaces, et in Ecclesia laboriose desudarunt ejus B vicarii ac testes, sic nunc illius beati coruscant in roelis cohseredes.

XVII. Spiritus sanctas in apostolos descendit.

Cum complerentur dies Pentecostes, dtscipulique hora tertia , in unum congregati essent Meles, factus est repente de ctelo sonus, et in ignois linguis saper sedentes descendit Spiritus sanctus, replens eos omni scientia divinisque charismatibus {Act,, II, i-4).

0 quam velox et eflicax est iste artifex, et dcsi- derantium unctionem ejus animarum dulcis et vivi- ficus opifex! Ignis divinus non comburens, sed illuminans, advenit, corda discipulorum nbertim inflammavit, carnaiium delectatione voluptatum etp formidine suppliciorum evacuavit. Eos in ore per diversitatem linguarum subito docuit, in mente aulem ex auctoritate roboravit, et in culmine vir- tntum contra omnes astus inimici extiilit. In variis o|»ostoli iinguis magnalia Doi ioquebantur, ita ut omnium gentium advence mirarenturquod indigense (ialila*i omnibus linguis diserte uterentur. Hoc ut invidi Judiei confusione digni compererunt, qni opera Christi ct vcrba sinistra interpretatione semper depravnre soliti sunt, magnalia Dei fantes musto plenos debacchando asseruernnt. Yerum Petrus spiritiiali polu affatim debriatus in perfidos surrexit, verba sapientiae salutaris eructavit, de incamatione et passione ac resurreclione Christi eloquenter tractavit, et multiludinem malignantium D cooperante Spiritu sancto confusam superavit. Sic nt Malchum, qui servus summi sacerdotis erat, gladio quondam pcrcnssit, et aurem ejus amputa- vit, sic camaliter famulante soli litleree Mosaic«e legis mystico Dei verbo pupugit veteresque coere- monias et observationes ab intellectu neophytorum re-ecavit. Judreos itaquo. quos ad neccm .Messiai! (Hfrfidia saevire paulo ante coegit, fervens Pelri pra^dicHtio ad poenitentiam et fidom atque baplisni.i invilavit. El tanquam pisces de pelago solitus fue- rat extrahere retis ministerio, sic errantes de igno- raDtie piileo ad Terr. fidei soliditatem pertrazit aaucUe prsdicationis officio . Unde conversoriim ipso die tn« millia baptizavit, et vetustalem car-

nalis vitee relinquentes in novum hominem reno- vavil (ibid., 41).

Ecce, juvante Deo, simpliciter prosecutus suui continuationem quamdam a nativitate Christi us- que ad adventum Spiritus Paracleti, et singula Salvatoris miracula ex evaugelicis codicibus seria- tim brcviterque congessi, prout ipse secundum intellectulum meum indagare potui, sive dicacem Augustinum, aliosque doctores sectatus caraxavi. In hoc nempe sedimine mihi meisque similibus prodesse curavi : eis scilicel, qui profunda docto- rum prolixaque rimari fastidiunt, conferre volens aliquid emolumeuti ; dum Dominica miracula per quatuor libros diffusa compaginavi, et in brevi tomo examussim collecla adnotavi. Porro , non- nunquam eadem verba, quae in libris authenticis videbam, avidus hausi plerumque vero brevitatis CHusa dictalum mutavi, sed invictam veritatem iibique sectari summopere laboravi, nec abauthen- lica unquam sponte sententia exorbitavi.

XVIII. Regna imperatorum Romanorum.

Nunc , quia certam proposui chronographiam scripto protelare, ut lectori clarius pateat, ordo temporum quaedam libet inserere, quae antiqui patres in opusculis suis ediderunt de eadem re.

Eusebius cnim Csesariensis, et trilingnis Hiero- nymus, fberi quoque sophistae, Orosius et Hispa- lensis Isidorus, aliique plures multa scripseruDt de sseculi excursibus; praecipueque apud nos Beda presbyter iu libro De temporibus, qui postremus omnium Anglicae genti scripsit, stylumque prisco- rum veraciter prosequi studuit.

Tiberius Octaviani Augusti priviguus, Liviae uxo- ris ejus cx prioro marito filius, regnavit annis xxiii. Ilt^us anno xii Pilatus Judaeee procurator ab eodem dirigitur. Herodes tetrarcha cam Jud»orum principatum teneret annis xxiv, in honorem Tibe- rii ot Liviap matris ejiis Tiberiadem condidit Li- hiadem.

Anno qainto decimo imperii Tiberii Csesaris, Do« minus Jesus post baptismum, quem Joannes pr«e- dicavit mundo regnum coelorum annuntiavil ; per- actis a mundi principio secundum Hebrseos annis, ut Eusebius in Chronicis suis signat, iv miilibus, adnotando quod xvi anno Tiherii principinm fuerit Lxxx jubil<ei secundum Hebraeos; juxta Chronica cadem, quae ipse Eusebius de utraque editione, ut sibi videbatur, composuit, anni sunt quinque millia ducenti viginti octo.

Anno XVIII imperii Tiberii, Dominus sua passione mundum rcdemit, et victor a morluis tertia die resurgens fidelibus suis manifeslus apparuit el xl (lie videnlibiis illis iu cceluni asccndit. Agrippa, cognomento llerodes, filius Aristobuli fili Herodis regis, accusator Herodis tetrarch», Komam profec- tus a Tiberio in vincula conjicitur; ubi pliiriraos sibi ad amicitiam ascivit, et maxime Caium Gerraa- nici filium.

Caius, cognomenlo C.alv^uV^, t^^ikViW «mv«% \\\^

«7

OkDERtCl VITALIS

68

menses x el dies tiii. Hic Herodem Agrippam ami- 4 cnm snnm vinculis liberatum, regem iudaefle fecit ; qui permanet in regno vii annis, id est usque ad quartum, Glaudii annum. Quo ab angelo percusso, Agrippa fUius ejus in regno successit, et usque ad exterminium Judseorum xxvi annis perseveravit. Herodes tetrarcha et ipse Gaii amicitiam petens, cogente Herodiade Romam venit. Sed accusatus ab Agrippa ctiam tetrarchiam perdidit, fugiensque in Hispaniam cum Herodiade moerore periit. Pila- tus, qui sententiam damnationis in Ghristuni dixe- raty tantis irrogante Gaio angoribus coarctatus est, lit sua se manu peremeiit. Gaius in deos se refe- rens , Judffiorum loca sancta idolorum sordihus profanat.

Glandius annos xiii, menses vii, dies xxvii. Ipse B IV regni sui anno, dum fames gravissima, cnjus Lucas in Actihus apostolorum meminit, facta est, Britanniam adiens quam neque ante Julium Gsesa- rora, neque post eum quisquam attingere ausus fuerat, sine ullo prelio ac sanguine intra paucissi- mos dies pluiimam insulffi partem in deditionem recipit. Orcadas etiam imperio Romano insulas ad- jecil, ac sexto mense , ex quo profectus erat, Romam rediit. Nono regni sui anno Jndseos tumul- tuantes Roma expulit, quod et Lucas refcti. Se- quenti anno famesmaxima Romam corripit.

Nero annos xui, menses vu, dies xxvni. Hujus anno secundo Festus Judsese procurator Felici suc- cessit. Tunc Paulus Romam vinctus mittitur. Festo ^^ in 'magistratu Judsese successit Albinns, et Albino Gessius Florus, cujus luxuriam et avaritiam, cee- teraqne ilagitia Judffii tolerare nequiver^nt; unde contra Romanos rebellaverunt. Adversum quos Vespasianus magister militise transmissus plurimas urbes Judffifie capit. Primus Nero (15*) super omnia scelera sua etiam Ghristianos perseqoitur, quorum eximios Romce, Petrum cruce, et Paiilum occidit gladio. Hic in re militari nihil omnino ausus, Bri- tanniam pene amisit. Nam duo sub eo nobilissima oppida illic capta atqoe eversa sunt.

Vespasianus annos ix, menses xxi, dies xn. Hic apud Judsara imperator ab exercitu appellatur, et belium Tito tilio commendans, Romam per Alex- andriam proficiscitur, et peremplo Vitellio regnum D nanciscitur. Qui secundo anno Judese regnum sub- vertit, templumque soJo stravit post anuos primse ffidiiicationis ejus i084. Hoc vero bellum consum- matam est annis iv, duobus qiiidem Nerone vivente et duobus aliis postea. Vespasianus inter alia mag- Qorum operum in privata adhuc vita, in Germ'i- niam, ac deinde in Britanniam a Glaudio missus, tricies et bis cum hoste conflixit ; duas validissimas geniaa , xx oppida , insulam Vectam Britannise proximam imperio Romano ac^ecit. Golossus erigitur hal>en8 altiiiidinis pedes cvn .

Titus annos u, menses ii, vir omniuro Tirtuium

genen^ mirabilis, adeo ut amor et delicie humani generis diceretur. Hic ampUitheatmm Rome sedifi- cavit,et in dedicatione ejus quinque millia ferarum occidit.

Domitianus, frater Titi junior, annos xv, menses V. Hic secundus post Neronem Ghristianos perse- quitur, et paulo post pro mercede theomachice a senatu inlerficitur.

Nerva anno uno, mensibus iv, diebus vin. Hic primo ediclo suo cunctos exsules revocavit. Unde Joannes apostolus hac genemli liberatus indulgen- tia Ephesum remeavit.

Triyanus annos xix, meuses vi, dies xv. Hic ad- versum Ghristianos persecutionein movit, eximio^- que Dei servos martyrizavit. Plinius Secundus No- vocomensis, orator et historicus insignis habetur, cujus plurima ingenii exstant opera. Pantheum Romsp, quod Domitianus fecei*al, fulmine concre- maium; cui nomen indedatum est, quod ipsa do- mus omnium deoruni sit habitaculum. Jndsei per diversas terrarum partes seditionem moventes, digna csede sternuntur. Trajanus Romani imperii, quod post Augustum defensum magis fuerat, quam nobiliter ampiiatum, iines longe lateque diifudit.

Adrianus consobnnse Trajani iilius annis xxi.

Hic per quadratum discipulum apostolorum, et Aristidem Atheniensem, virum iide sapientiaque plenura, et per Serenura Graniura legatiim libris de Ghristiana religione compositis instnictus, pree- cepit per epistolam Ghristianos sine criminum ob- jeclione non damnari. Idem JudsBOs secundo re- belles ultima ctede perdomuit etiam introeundi eis Jero.<oIymam licentia ablata; qoam ipse in optimum statum exstructione rauroriim reparavit, et vfCliam vorari de uomine suo prfficepit. Idem eruditisi*imus in ulraque lingua , bihliothecara Athenis miri operis exstruxit.

Jerosolymee primiH ex genlibus constituitur epi- •copus Marcus, cessantibus his qui fuerant ex Ju- deeis, quornni nomina heec sunt : Jacobns frater Domini, Siraeon lilius Gleophffi, Justus, Zachseus, Tobias, Sextus, Joannes, Mathias, Philippus, Se- neca, Justus, Levi, Ephrem, Joseph et Jiidas. Hi numero i^v ex circumcisione prodierunt, et iii Je- rusalem a passione Domini usque ad iEiium Adria- num per annos fere cvii prmfuerunt, tideque et scientia cum sanctitate micuerunt. Dein ex gen- iibus eis hi successerunt : Marcus, Gassianus, Pu- blius, Maximus, Julianus, Gaius, Julianus, Gapito, Valens, Dolicianus, Narcissus, Alexander, Mazab- banes, Hymenffius, Zabdas , Hermon , Macharius, Maximus, Gyrilhis et Joannes.

XIX. Suceessio imperoiorum Romanorum.

Atitoniniis, cognomento Piiis, cum (lliis suis, Au- relio et Lucio, annis xxii ei mensibus iii. Jusiinus philosopbus librum pro Ghristiana religione com- posiium Anionino iraiiidii, eiunqiie benignum erga

(ii*) Mc I). Le Pr^TOii ; Duchesna p#rd.

Kft

HJSTORIA ECGLESIASTICA. — PXHS 1. — LIB. \.

70

ChrisiUnos fecii. Qui non longe post suscitanle ^simumqae vallum,crebris insuper turribus coniniu-

persecutionem Crescente amico, pro Christo san- gninem fudit, sub Pio Romee episcopo. Hermes scripsit librum, qui dicitur Pastoris, in quo prsp- cepium Angeli continetur, ut Pascba die Dominico celebrareiur. Polycarpus Homam veniens multos ab hsreiica labe castigavit, qui Valentini et Cerdo- nU foerant nupcr doctrina eorrnpti.

Harcus Anionius Venis, cum fratre Lucio Aurelio Conimodo, annos xix, menses ii. Hi primum cequo jure iraperinm administraverunt, cum usque ad boc tempus singuli augusti fuerint. Bellum deinde contra Parthos admirabili virtiite et felicitate gesse- runt. In Asia persecutione orta, Polycarpos et Pio- nius martyrium fecere. In Gallia quoque Photinus,

nitnm, per cxxxu millia passuum a mari ad mare duxit, et Eburaci obiit.

Antonious cognomento Caracalla, Severi (llius, annis vn. Alexander episcopus CappadociaB, cum sanctorum desiderio locorum Jerosolymam venis- set, vivente adhuc Narcisso ejusdem nrbis episcopo, persenilis statis viro, ipse ibi ordinatur episcopus, Domino ut id Oeri deberet per revelationem mo- nente. Tertullianus Afer centurionis proconsularis tilius omnium Ecclesiarum sermone celebratur.

Macrinns anno uno regnavit, et cum fllio Diadu- nieno, cum quo imperium invasit, apod Archilai- dem militari tumultu occiditur.

Marcus Aurelius Aotoninus annis iv. In PaliBslina

Logduneosis praesul, aliique plurimi pro ChristoB Mcopolis, quae prios Emmaus vocabatnr, urbs con-

gloriose sanguinem fudere. iNec multo post vindex seelenim lues multas late provincias, Italiam maxime Homamque vastavit. Defuncto Commodo fraire, Antoninus Commodum filium soum consor- tem regni facii. .\ntonino imperatori Melito Asianns Sardensis episcopus Apologeticum pro Christianis tradidii. Lucius Britannis rex, missa ad Eleuthe- rium Romsp episcopum epistola, ut Chrisiianus efti- ciatur impetrai. Apollinaris Asianus Hierapoli, et Dionysins Corinthi, ciari habentur episcopi.

I^ncins Anioninus Commodus post mortem pairis regnayii annis xin. Hic adversum Gemanos belluni feliciier gessit. Cseterum ipse per omnia luxuria^

dita est; legationis indnstriam pro eo snscipiente Julio Africano scriplore temporum. Ilaec est £m- maus quam Dominus post resorrectionem suo, sicut Lucas narrat (eap. xxiv), ingressu sanctiHcarc dig- natus est. Hippolyius episcopns, mnliorum condi- tor opii8culorum, iemporum canonem, qoem scrip- sit, hic osque perdnxit. Qni etiam se, decennova^ lem Paschie circulum reperiens, Eusebio, qui super eodem Pascha cyclum composuit, occasionem de- disse reiulit.

Aurelius Alexander annis xiii. Hic in Mamaeam matrem suara unice pius fuit, et ob id omnibus amAbilis. Urbanus Romae episcopus muitos nobi-

et obsceniiati mancipatns, nil paiernte virhitis et p lium ad fidem Christi et martyrium perduxit. Ori-

pietaiis simile gessit. Ireneeus Lugdunensis opisco- pus insignis habetur. Commodus imporator, Colossi CHpiie sublaio, imaginis suffi caput ci jussit imponi.

Ilelios Pertinax mensibus vi. Htc Juliani jnris- periti sceiere periii, quem mense vii, posiquam coeperat imperare, SeTerus apud Poniem Milviom b^!lo cirili vicium inierficit. Victor Hom«e episco- pu«. daiis late libellis, constituit Pascha die Domi- nico ceiebrari, sicut prffidecessor ejus Eleutherius, a iiv luna primi mensis usqiie ad xxi. Cujus decre- ti< favens Theophilus Ca?.sare8e Palffistinse episco- piis, :icripsii adversns eos qni xiv luna cum Judseis Pdsciia celebrabant, cnm cfleteris, qui in eodem ooocilio aderani, episcopis synodicam et valde iiti- lem episiolam.

Severus Periinax annis xvn foriiter quidem, sed Uhorio-<e imperium ienuit, et persecntionem in Clirislianos acerrimam exercuit. Clemens Alexan- «irioae E«^clesi9R presbyler, el Paniflenus Stoicns philosoplius, in dispntaiione dogmaiis nosiri diser- tisMiiii hnbeniur. Narcissus ierosolymorum episco- piis. <U Tlii^ophilus Catsariensi^, Polycarpus qiioque i-t Haciliis .As anse provincis episcopi, in.signes ha- |M»ntur. Piurimi Christianonim per diver.^is pro- viucias mnriyrio coronaii snni. Clodio Albino, qui se in G illia Cassarem fecerat, apud Lugdunum in- ierffr.io, Seveitis in Britannias bellum iransfert; iihi, ut ei receptas proYincias ab incursione bar- htiica factrei securiores, magnam foasam (Irmia-

genes Alexandriae, imo toio orbe darus habeiur. Denique Mamsea mater Alexandri eum audira cura- vii, et Aniiochiam accitnm snmmo honore habnit.

Maximinus annis iii. Hic adversum sacerdoies ecclesiarum, et clericos atque dociores persecutio- nem exercei, maxime propier Christianam Alexan- dri, cui successerat, et Mamo^a^ matris ejus fami- liaro; vel pisRcipiie propter Origenem presbyterum. Poutianus et Anteros, Homanfle urbis episcopi, mar- tyi io coronati, et in ccemeterio Calixti suni sepnlti.

Gordianus annis vi. Julius Africanus inier scrip- tores ecclesiasticos nobilis habeinr. Qui in chro- nicis, quse conscripsii, refert se Alexandriam pro- perare, Heraclfle opinione celeberrima provocatum ; Dquem ei in divinis et philosophicis studiis, atqne omni Grcecorum doctriiia instructissimum fama lo- qiieretur.

Philippu.s, cum Philippo filio, vii anuis reguavst. Hic primus omnium imperatorum ndmonitu lliletiH Chrisli militis Pontii ChristianiiH factus est; ac post tertium imperii ejus nnnuni, niilloHimns a roii- ditioue Romse anniis expletus <'st. Jannis delubro- rum obiuraiis, sancta Eccle.sia ciim trtpiidio ad Oci laudem libere reseratacst; et ita ina&rin(icis liidi^ augnsiissimns omnium praeteritorum hic naiali» annus a Christiano imperatore cclehratus e.<t. Ori- gene> Leonidae martyris filius inCsesarea Palo^stina' Theodornm, cognomenio Gregorium, ei Athenodo- rum, adoleflcentolos fhitres, Ponti t^oil^ikQ^vVxw^-

74

OilDERlCI VITALIS

>1

mos episcopos divina philosophia imbiiit; adversus quemdam Celsum Epicureum philosophum , qui contra nos scripserat, octo voluminibus rcspondit. Qui, ut breviler dicam, tantuni scribendi sedulus fuit, ut Hieronymus quodam loco quinque millia librorum cjus, se legisse meniinerit.

Decius anno i, mensibus ni. Hic cum Philippos, patrem et iiiium, interfecisset, ob odinm eonim iu Ohristianos persecutionem movet; in qua Fabianus papa in urbe Roma martyrio coronatus, Cornelio reiiquit sedem sui episcopatus. Alexander Jerosoly- niorum episcopus apud Ccesaream Palaestina^, et babylas Antiochioe interficiuntur.

Gallus cum Volusinno lilio annos ii, menses iv. Hicul Dionysius Alexandriffi antistes perhibet, cum regnum ejus in initio tloreret, et cuncla ei ex sen- tontia cederent, sanctos viros, qui pro pace regni HJus Deo siimmo supplicabant, persecutus est, cum quibus et prosperitatem suam fugavit et pacem. Origencs lxx aetatis anno non ad integrum impleto defunctns, et in urbe Tyro sepuUus est. Cornelius papa rogatus a quadam matrona Lucina, corpora ^postoloruni de catacumbis levavit noctu, et posuit, Pauli quidem via Ostiensi, ubi decoUatus est; Pe- tri autem^ juxta lociim ubi cnicitixus est, inter cor- pora sanctorum episcoporum iu templum ApoIIinis, in montc Aureo, in Vaticano palatii Neroniani, iii Kalendas Julii.

Valerianus cum tilio Gallieno annis xv. Hic in Christianos perseculione commota, statim a Saporc Persarum reg^ capitur; ibique luminaribus orbatns, servitate miserabili consenescit. Unde Gallienus lam claro Dei judicio territus pacem nostris reddi- dit. Sed ob meritum tamen vel propriae libidinis vel paterna; theomachise, innumera, barbaris assur- gentibus, Romaui regni detrimenta sustinuit. Hac persecutione Cyprinnus Carthaginiensis episcopus, cujus doctissinia exstant opiiscula, martyrio coro- natnr. Cujus vitffi et passionis volumen egregium Pontius diaconus ejus reliquit, qui usque ad diem passionis ejus cum ipso exsilium sustinuit. Theodo- riis Gregorius NcocesareaB Ponti episcopus magna virtutum gloria claret ; e quibus unum est, quod, ut «^cclesiae faciendfle locus sufGceret, montem preci- bus movit. Stephanus et Sexlus RomaF* episcopi martyrio passi sunt.

Claudius anno i, mensibus ix. Iste Gothos jam per annos xv lUyricum Macedoniamque vastantes superat; ob quse in curia clypeus aureus, et in Ca- pitolio statua ei aurea collocata est. Marcion diser- tissimus Antiochenae presbyter Ecclesise, qui.in ea- dem urbe rhetoricam docuerat, adversus Pauliim de Samosate, qui Antiochiae episcopus dogmatiza- bat Christum communis naturse hominem fuisse, accipientibus^ notariis disputavit, qai dialogiis usque liodie exstat.

Aurelianus annis v, mensibus vi. Hic oum adver- sum nos ptfrseculionem mo.«i88et, fulmen ante eom magno pavore cireumstantiuro niit, «c non mnlto

A post a militilius occisus est itineris medio quod in- ter Constantinopolim el Heraclcam est. Euticianus pnpa martyrio Rom(e coronatus, in ccemeterio Ca- lixti sepelitnr; qui et ipse o.rcxiii inartyr^s manii sua sepelivit.

Tacitus menses sex. Quo apiid Pontum occiso, Florianus obtinuit imperium diebus Lxxxvm, et sic apud Tarsum occiditur. Anatolius, natione Alcxan- driuus, LaodicisB Syrise episcopus, philosophorum disciplinis eruditus, plurimo sermone celebratur; cujiis ingenii magnitudo de libro, quein super Pascha composuit, et de decem libris arithmetica; iustitutionis potest apertissime cognosci. Insana Manichaeorum hseresis, et Sabellianorum oritur. Probiis annos vi el menses iv. Hic Gallias jaindii-

B dum a Barbaris occupatas, per multa et gravin praelia, deletis tandem hostibus, ad perfectum libe- ravit. Archelaus Mesopotamiae episcopus librum disputationis suse, quam habuit contra Manichseum exeuntem de Perside, Syro sermone composuit, qui trauslatus a Graecis, habetur a multis.

Carus cum filiis Carino et Numeriano, annis ii. Caius Romanae Ecclesiae episcopus fulget, qui a Diocletiano martyrio passus est. Pierius Alexandnflp. presbyter sub Theoua episcopo florentissime popu- los docuit; et tantam sermonis diversoriimque trac- tatuum, qui usque hodie exstant, elegantiam inve- nit, ut Origenes junior vocaretur; vir mira» parci- moniee, et voluntariae paupertatis appetitor, qui

p post persecutionem omni tempore vitae suse Romae conversatus est.

XX. Imperatores Romani, Persemiiones in Chrisiia- nos. Constantini conversio Dincletiamis cuni Herculio Maximiano annos xx. Carausiiis sumpta purpura Britannias occupavit. Narsctif^ rex Persarum Orienti bellum intulit. Quin- qiiogentiani Afncam vaslaverunt. ^lilgyptum Archil- leus obtinuit; ob quae Constantius et Galeriiis Maximinus Caesares assumuntur in regnnm. Con- stantins privignam Herculei Theodoram accipit, ex qua sex liberos postea Constantini fratres Iinbuit. Galerius iiliam Diocletiani Valeriam accepit. Post decem annos, per Asclepiodotum praefpctum prae- torii, Britanniae receptae sunt.

]) Nono decimo anno Diocletianus in Oriente, Maxi- mianus Herciilius in Occidente ecclesias vastari, aflligi Christianos et interfici praecipiunt. Secundo autem persecutionis anno Diocletianus Nicomediae, Maximianus Mediolani purpnram deposuerunt. Al- tamen coepta semel persecutio usque ad septimum Constantini annum fervere non cessat. Constantius XVI imperii anno, summae mansuetudinis et civili- tatis vir, in Britannia diem obiit Eboraci. Haec per- secutio lam crudelis et crebra fiagrabat, ut intra unum mensem decem et octo millia martyrum pro Ghristo passi inveniantur : nam et Oceani Umbum tranagressa, Albamim, Aaron et Julium Britannias, cum aliift pluribus Tiris ac ferainis felici cruore damnavit. Tunc pMMu ent Pampliiliif pretbjrtor,

73

HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. I.

74

Ensebii tosariensis episcopi necessarius, cujus Vi- ^ tinopolim libnim pro se Constantio porrexisset, ad

tam ipse tribas libris comprebendit.

Terlio persecntionis anno qno et Constantius obiit, Maximinos et Severns a Galerio Maximo Cesares facti. E quibus Maximinus maleficia et stapra sua Christianorum persecutionibus accumu- lat Passus est ea tempestate Petrus Alexandrise epi* scopos, cum pluribus iCgjpti episcopis. Lucianus quoque, yir moribus et continentia et eruditione praecipuus, Antiocbiee presbyter, et alii multi passi sunt.

Constantinns Constantii ex concubina Helena fi- lios, in Britannia creatus imperator, regnavit annis XXX et mensibus x. Ab anno persecutionis quarto Maxeniius, Herculii Maximiani filios, Romse Augus-

Gallias rediit.

Julianus annos ii, menses yiii. Hic baptizatus, et sacris ordinibus atque ad diaconatum sublimatus fuit: sed relicto clericatu, arma sustulit, imperio- que arrepto, ad idolorum cultum conversus Chris- tianos persecutus cst. Pagani apud Sebasten Pa- Isestinee urbem sepulcrum Joannis Baptist® inva- dunt, et ossa dispergunt, eademqiie rursus col- lecta et cremata latius dispergunt. Sed Dei providen- tia quidam ex Jerosolymis monachi adfuerunt, qui misti colligentibus quseque poterant ablata ad pa-^ trem suum Philippum pertulerunt. Ilie confestim hsc, quia supra se ducebat tantum thesaurum pro- priis servare vigiliis, ad pontificem maximum tunc

tus appellatur. Licinius, Constantifie sororis Cons- B Athanasium, per Julianum diaconem suum, misit.

taotini vir, Carnunti imperator creatur. Constan- tinus de persecutore Christianus eflicitur, et Ecclo- siam Dei sublimare toto nisu conatur. In Nicfieno concilio fides Catholica exponitur. Constantinus moitas Domino basilicas construxit. Romee, ubi baptizatns est, basilicam fecit in honore sancti Joannis Baptistse, quee appellatur Constantiniana; beato Petro in templo Apollinis, et beato Paulo in fia Ostiensi. In palatio Sessoriano basilicam, quffi cognominatur Jerusalem, fecit, ubi de ligno crucis Domini posuit. Ex rogatu flliffi suse fecit ecclesiam Sanctie martyri Agnse, bealo quoque Laurentio martyri via Tiburtina in agro Verano. Item basili-

Quee iile suscepta, paucis arbitris, subcavato sacra- rii pariete inclusit, et prophetico spiritu profutura generationi posterse consecravit. Cujus praesagium sub Theodosio principe per Theophilum episcopum Alexandriae completur qui, destructo Serapis se- pulcro, Sancti Joannis ibidem ecclesiam consecra- vit.

Jovinianus , menses vin. Synodus Antiochise a Meletio et suis facta est, in qua Macedonianum dogma Spiritum saneium blasphemans condemna- tum est. Jovinianus postquam in xxix annos pacem cum Persis composuit, ad Romanum regressus est solum ; lapsuque Constantii praedecessoris admo-

cam via Lavicana inter duas lauros, beatis martyri- p nitus, honorificis et officiosissimis Athanasium lit-

bas Marcellino et Petro fecit; et mausoleum, ubi matrem suam in sarcophago purpureo posuit. In civitate Oslia juxta portum urbis Romee^ Beatorum apostolorom Petri et Pauli et Joannis Baptistae ba- silicam construxit. In AIl)anensi civitate, Sancti Joannis Baptistoe, et in urbe Neapoli, fecit eccle- sias. Idem Constantinus Drepanam Bilhynise civita- tem in honorem Luciani martyris ibi conditi in- stauraTit, et ex vocabulo matris suse Helenopolim nominavit. In Thracia vero nominis sui urbem sta- tuit, et sedem Romani imperii et totius caput Orientis esse voluit. Idem statuit citra uUam homi- num oedem paganorum templa claudi. Gonstautius, cum Constantino et Constante fra-

:c

teris requirit, a quo formam fidei, et modum Eccle- siarum disponendarum suscepit. Sed ejus pia Ise- taque principia mors immatura apud Ciliciam cor- rupit.

Valentinianus cum frutre Valente, annis xi. Apol- linaris Laodicenus episcopus multimoda nostrae re- ligionis scripta componit, qui postea a flde devians sui nominis bseresim instituit. Damasus Romae episcopus basilicam juxta theatrum sancto Lauren- tio fecit, et aliam in catacnmbas, ubi corpora sanc- torum apostolorum Petri et Pauli jacuemnt. In quo loco, platoniam ipsam, ubi jacuerunt, versibus adornavit. Yalens, ab Eudoxio Arianorum episcopo baptizatos, nostros persequitur. Gratianus Valen-

tribus, annos xxiv, menses v, dies xni. Jacobus D tiniani filius tertio ejus anno Ambianis imperator

Nisibinus episcopns agnoscitur, ad cigus preces sepe urbs a discrimine liberata est. Impietas Ariana ConstanUi regis fulta pnesidio, exsiliis, carceri- bus et variis afflictionum modis primum Athana- stom, deinde omnes non suse partis episcopos per- lecota est. Maximinns Treverorum episcopus clarus babetar» a quo Athanasius Alexandriffi episcopus, eam a Gonstantio quffireretur ad poenam honorifice aHeepti» ,ett, Antonius monachus centesimo qointo etatis suffi anno in eremo moritur. Constantio fto» vum,mgf9mkt oasa AadreflB aposloli et Lncffi evan- giiislie .'t jCoaMaatincqiK^litanis jniro favora sus- «itatoiBilttsas.PicUYMiais-^iscopiu, qui pulsas ah iriMte i^ nirygiajaoMlaTami^ oum fepud CofMtanf = PATtOL. CULUPfUL

factus est. Constantinopoli apostoiorom marty- rium dedicatur. Post Auxentii seram mortem, Me- dioiani Ambrosius episcopus constituitur , ciigus prffidicatione omnb ad Odem Christi Wallia conver- titur.

Valens, cum Gratiano et ValeDtiniano, Valenti-^ niani fratris sui fiiiis, annis iv. Valens, lege data ut monachi militarent, nolentes fustibus jussit in- terflci. Gens llunorum din inaccessis reclusa mon^ tibus, repentina rabie percita in Gothos exarsit^ eosque sparsim conturbatos ab antiquis sedibns expuUt. Gothi, transito Danubio, fugienies a Va- lente sine armorum depositione suscepti, mox per avaritiam Maximi ducis fame ad r^b^lW\i4>)XGk o^

ORDElRlCl VITALIS

76

acli sunt; vicloqae Valentis exercitu, per Thraciam » sese miscentes, simul omnia csedibus, inccndiis et rapinis fuderunt.

Gratianus cum fratre Valentiniano , annis vi. Theodosius a Gratiano, imperator creatus, maximas illas Scythicas gentes, hoc est Alanos, Hunos et Gothos magnis multisque prseliis vicit. Gujus con- cordiam non ferentes Ariani, post xl annos eccle- sias, quas vi tenuere, reliquerunt. Synodus centum quinquaginta Patrum congregatiur urbe Augusta, contra Macedonium, sub Damaso Romse episcopo. Theodosius Arcadium filium suum consortem facit imperii. A secundo Gratiani anno, ipso sexies et Theodosio consulibus, Theophilus pas- chalem computum scribit. Maximus, vir quidem strenuus et probus, atque Augusto dignus, nisiQ contra sacramenti iidem per tyrannidem emer- sisset, in Britannia, invitus propemodum ab exer- citu imperator creatus, in Galliam transiit; ibique Gratianum Augustumdoliscircumventum apud Lug- dunum occidit, fratremque ejus Valentinianum Itaiia expulit ; qui tamen justissimam cum matre sua Justina poenam exsilii luit. Quam et ipsum Ariana hfleresis polluit^ et eminentissimam Catho- licse fidei arcem Ambrosium perfida obsidione vexa- vit ; nec prius quam prolatis beajtorum Gervasii et Protasii martyrum, Deo revelaate, reliquiis in- corruptis, nefanda coepta deseruit

Theodosius qui, vivente Gratiano^ sez annis jam Orientem regebat, post mortem ejus regnavit an- nis XI. Ipse et Valentinianus, quem Italia expul- ^ sum benigne susceperat, Maximum tyrannum ter- tio ab Aquileia lapide interficiunt. Qui quoniam Britanniam omni pene armata juventute copiisque militaribus spoliaverat, quae tyrannidis ejus vesti- gia secutee in Gallias, nunquam ultra domum re- diere; videntes transmarinse gentes sflevissima;, Scotorum a Circio, et Pictorum ab Aquilone, de- stitutam milite ac defensore insulam, adveniunt, et vastatam direptamque per multos eam annos op- primunt. Hieronymus sacrae interpres Historise li- brum, quem de illustribus Ecclesise viris scribit, usque ad xiv totius imperii Theodosii annum per- duxit.

Arcadius, fiiius Theodosii, cum fratre Honorio, |\ annis xiii. Corpora sanctorum Ilabacuc et Michseffi prophetarum divina revelatione produntur. Gothi Italiam, Vandali atque Alani Galiias aggrediuntur. lunocentius Romse episcopus dedicavit basilicam Beatissimorum marlyrum Gervasii et Protasii, ex devotione testaraenti cujusdam iiiustris feminae Vestinse. Tunc famulus Christi Alexis obiit. Pela- gius Brito Dei gratiam impugnat.

Honorius cum Theodosio minore, fratris sui filio, anuis xvi. Alaricus, rex Gothorum, Romam inva- sit, partemque ejus incendio cremavil ix Kalendas Septembris, anno conditionis ejus H64, ac sexlo die quam ingressus fuerat^ depraedata urbe egres- lus est.

Lucianus presbyter, cui revelavit Dominus, vii Honorii principis anno locum sepulcri et reliqui- arum beati protomartyris Stephani et Gamalielis ac Nicodemi, qui in Evangelio et in Actibus apo- stolorum leguntur, scripsit ipsam revelationem Grseco sermone ad omnium ecclesiarum personam. Quam revelationem Avitus presbyter, homo Hispa- nus genere, in Latinum vertit, et adjecta epistola sua, per Orosium presbyterum, Occidentalibus de- dit. Qui etiam Orosius ad loca sancla perveniens, quo eum Augustinus ad Hieronymum pro discenda animse ratione miserat, reliquias beati Stephani accepit, patriamque reversus Occidenti primus in- tulit. Britanni Scotorum, Pictorumque infestatio- nem non ferentes, Romam mittunt, ct sui subjec- tione promissa, contra hostem auxilia fiagitant. Quibus statim missa legio magna barbarorum multitudinem sternit, cseteros Britanniae finibus pellit, ac domum reversura praecepit sociis ad arcendos hostes murum trans insulam inter duo maria statuere. Qui, absque artifice magistro ma- gis cespite quam lapide factus, nil operantibus profuit. Nam mox ut discessere Romani, advec- tus navibus prior hostis, quasi maturam segetem, obvia quffique sibi caedit, calcat, devorat. Iterum petenti auxilia Romani advolant, et ceesum hos- tem trans maria fugant conjunctisque sibi Britan- nis, murum non terra ut ante pulvereum, sed saxo solidum inter civitates, quae ibidem ob metum hostium factae fuerant, a mari usque ad mare col- locant. Sed et littore meridiano maris quia et inde hostis Umebatur, turres per intervalla ad pro- spectum magb statuunt. Sic valedicunt sociis, tanquam ultra non reversuri. Bonifacius Ronue episcopus fecit oratorium in coemeterio Sancta Felicitatis, et omavit sepulcrum ejus et Sancti Sylvini. Hieronymus presbyter obiit xii Honorii anno, ii Kalendas Octobris, anno setatis suse xci.

Theodosius minor, Arcadii filius, annis xxvi. Valentinianus junior Constantii filius Ravennee im- perator creatur. Placidia vero mater ejus augusta nuncupatur. Effera gens Vandalorum, Alanorum et Gothorum, ab Hispaniis ad Africam transiens, om- nia ferro, flamma, rapinis, simul et Ariana im- pietate foedavit. Sed beatus Augustinus Hipponen« sis episcopus, et omnium doctor eximius Ecciesia-» rum ne civitatis suffi ruinam videret, tertio obsi* dionis ejus mense migravit ad Dominum, v Ka« lendas Septembris; cum vixisset annis lxxvi, ia clericatu autem vel in episcopatu annos ferme xl complessel. Quo tempore Vandali, capta Gartha- gine Siciliam quoque deleverunt. Cigus captiyita^ tis Paschasinus Lilybitanus antistes in epistola meminit, quam de ratione paschali papae Leoni scripsit.

Ad Scotos in Christum credeutes ordinatas a Coelestino papa Palladius primus episcopas miiti- tur anno Theodosii yiii. Recedehte a Britannia Romano exercitu, cognitai Scoti ^t Pieti| seditnv

inSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. i.

^H

denegatione, redeunt ipsi ; et totam ab Aquilone ^ voce ad sidera levato, hostes in fugani veilit imma-

iosuiam pro indigenis mnro tenus capessunt. Nec mora, caesis, captis fugatisque custodibus muri et ipso iDtcrrupto, etiam intra illum crudeiis prfledo grassatur. Mittitur epistola lacrymis eerumnisque referta ad Romanse potestatis virum Aetium ter coosulem, xxni Tlieodosii principis anno^ petens auxiiium , nec impetrat. Interea fames dira ac famosissima profugos infeslat. Qoa coacti quidam iiostibus dedere manus. Alii de montibus, spe- iuncis ac saltibus strenue repugnabant, ac strages liostibus dabant. Revertuntur Scoti domum, post noD multum tempus reversuri. Picti extremam in- suiae partem tum primum et deinceps inhabitaturi detinent. Famem preefatam magna frugum opulen-

tia, opulentiam iuxuria et negligentia, negligen- B vn annis regnavit.

nes. Qui deinceps ad Ravennam perveniens, summa reverentia a Valentiniano el Placidia susceptus, migravit ad Cliristum. Cujus corpus honorifico agmine, comitantibus virtutum operibus, defertur Autissiodorum. Aelius patricius occidentalibus oc- cidentalis reipublicse salus, et regi quondam Attilos terror, a Valentiniano occiditnr, cum quo Ilespe- rium regnum cccidit, neque hactenus relevari va- luit.

Circa hsec tenipora regnum Francorum exordium sumit. Nam tempore Thcodosii junioris filii Arcadii et Coelestini papse, Ferramundus, Sunnonis ducis filii Franci filius, Francorum regnum primus, quin- que annis regnavit. Quo defuncto, Ciodio fihns ejus

tiam iues acerrima, et acrior mox hostium novo- nim, id est Anglorum, plaga secuta est. Quos illi unanimi consilio cum rege suo Wortigerno quasi defensores patriae ad se invitandos elegerunt ; sed exceptos mox impugnatores atque expugnatores senserunt.

Sixtus Romse episcopus fecit basiiicam Sanctae Mari» matris Domini, quse ab antiquis Liberii cog- nominabatur. Eudoxia, uxor Theodosii principis, a Jerosolymis remeavit, et beatissimi Stephani primi martjris reiiquias, quae in basiiica Sancti Laurentii positffi venerantur, secum detulit. Bleta et Attila fratres, multarum gentium reges, lilyricum Thra- ciamque depopulati sunt. X.XI. Imperatores Romani. Invasiones Anglorum ,

Sitxonum Francorumque, Fundatio Prancorum

rtgni,

Marcianus et Valentinianus, annis vn. Gens An- giorum sive Saxonum, Britanniam tribus longis navibus advehitur. Quibus dum iter prosperatum domi fama referret, mittitur exercitus fortior qui, junctis prioribus, primo hostes quos paliebatur abigit; deinde in socios arma vertcns, totam prope insuiam ab orientali ejus usque ad occidentaiem igni vel ense subigit; conficta occasione, quod pro se militantibus Britones minus sufficienter stipcn- dia darent.

ioanues Baptista duobus monachis orientaiibus,

Tunc diabolus Judceis in Creta in specie Moysi apparuit, eosque ad terram repromissionis pede sicco per mare perdacere promisit; sicque pluri- mis necatis, reliqui ad Chrlsti gratiam convertun- tur.

Anno II Marciani et Valentiniani, Meroveus rex, postquam xiii annis regnavit, mortuus est. Post quem Chiidericus filius ejus per annos xxiii regno Francorum potitus est.

Leo annis xvn. Hic pro tomo Chalccdoncnsi pcr universum orbem singulis orthodoxoriim episcopis singulas consonantesque misit epistolas, quid de eodem tomo sentirent rescribi sibi postulans. Quo- rum adeo consonantia de vera Christi incamatione suscepit omnium rescripta, ac si uno tempore, uno- que dictante, fuisscnt universa conscripta. Theodo- rus episcopus civitatis, quoe a Cyro rege Persarum condita Cyrio; nomen habet, scribit de vera incar- natione Domini Salvatoris adversus Eutychem ct Dioscorum Alexandria: episcopum^ qui humauani in Christo carncm ncgant. Scripsit et Historiam Ecclesiasticam a linc librorum Eusebii usque ad suum tempus, id est usque ad imperium Leonis hujus, sub quo et mortuus est.

Victorius, jubcnte papa Hiiario, scripsit Pascha- lcm circulum 632 annorum.

Zenon annis xvii. Corpus Barnabse apostoli, et Evangelium Matthffii ejus styio scriptum, ipso re-

qai ob orationem venerant Jerosolymam, caputD velante, reperitur. Odoacer, rex Gothorum, Homam

suum joxta Herodis quondam regis habitaculum reveiat; quod deinceps Emissam Phoenicia; pcria- tum, et digno honore cultum est.

Heresis Peiagiana Britannorum fidem turbat. Qoi a Gallicanis episcopis auxilium quserentes, Germanum Autissiodorensis Ecciesiae episcopum, et Lupom Trecassium seque apostoiicse gratise an- tistitem fidei defensores accipiunt. Insignes autem Domini athlet» fidem verbo veritatis simui et mira- calorum signis confirmant, sed et beilum Saxonum Pietorumqae adversus Britones eo tempore junctis Tiribiu siuceptam divina virtute retnndunt. Nam, mfn Germanad ipse dux belli factus, non tubce dangore, sed ciamore Alkluia, totius exercitus

obtinuit, quam ex eo tempore diutius eorum rcges tenuere.

Mortuo Theodorico Triarii filio, aUus Theodori- cus cognomento Valamer Gothonim suscepit rcg- num qui utramque Macedoniam ThessaUamque de- populatus cst, et plurima rcgise civitatis loca igue succendens, Italiam quoque infestus occupavit. Uu- nericus rex Vandaiorum Arianus, in Africa exsuiatis difl^ugatisque pius quam 334 episcopis Catholicis, ecclesias eorum clausit, variisque piebem suppiicus afl^ecit; et quidem innumeris manus abscindens, linguas prsecidit, nec tamen loqueiam Catholic« confessionis eripere potuit.

Britones, duce Ambroavo kxxt^Wwio ^ 'sVc^ iwi«

[0

ORDERICI VITALIS

m

desto, qui solus forte Romanffi gentis Saxonum ^ codex Justiniani promuigatus est. Victor quoquB

csedi superfuerat, occisis in eadem parentibus pur- pura indutis, yictricem eorum gentem provocantes ad preelium vincunt; et ez eo tempore nunc hi, nunc illiy palmam habuere, donec advena poten- tior tota per longum potiretur insula.

Anno quo Zenon imperare ccepit, mortuo Ghilde- rico Glodoveus filius ejus in Gallia regnare coepit, annisque xix fortiter agens regnavit.

Anastasius annis xxviii. Transamundus rex Van- dalorum ecclesias catholicas clausit, et ccxx episco- pos exsilio Sardiniam misit. Symmachus papa inter tnulta ecclesiarum opera, qu6e vel a fundamentis creavit^ vel prisca renovavit, ad Beatom Petrum et Paulum et Sanctum Laurentium, paupenbus habi-

Gapuanus episcopns librum de Pascha scribens, Victorii arguit errores.

Glotarius rex grandsevus mortuus est, et regnum Francorum in tetrarchias divisum est. Parisius enim cessit Gariberto, Aurelianis Gunlranno, Sues- sionis Hilperico et Mettis Sigiberto. Denique zxxvi anno imperii Justiniani, Sigibertus rex fraude Hil- perici fratris sui, cum quo bellum inierat, occisus est, et Ghiidebertus fllius ejos adhuc puerulus, cum Brunichilde matre sua, regnum patris ad regen- dum suscepit, et xxv annis regnavit.

Justinus minor annis xi. Narses patricius Toti- lam regem Gothorum in Italia superavit et occidit. Qui deinde per invidiam Romanorum, pro quibus

tacula construxit, et omni anno per Africam velBmulta contra Gothos laboraverat, accusatus apud

Sardiniam episcopis, qni in exsilio erant, pecunias et vestes ministrabat. Anastasius, quia hseresi favens Eutychetis Gatholicos insecutus est, divino fulmine periit.

XXII. CU>doveu8 rex Francorum baptizatur, Beges Francorum, Reges Anglorum, Imperatores Romani, Clodovens rex Francorom xv anno regni sui, cum tribus nobiiium millibus a beato Remigio Remo- rum archiepiscopo baptizatus est. Deinde postiv (15) annos obiit, et Theodoricus filius ejus ei successit. Quo defuncto, Clotarius frater ejus per annos li in Gallia regnavit. Tunc Gildardus et Flavius in sede Rothomagensi floruerunt ; et Mamertus Vien-

Justinum et coiyugem ejus Sophiam quod servitio premeret Italiam, secessit Neapolim Gampanifle, et scripsit genti Langobardorum ut venirent et possi- derent Italiam. Joannespapa ecclesiam apostolonim Philippi et Jacobi, quam preedecessor ejus Pelagius coeperat, fecit etdedicavit. Tunc bellicosus Albuinus, Audonis Langobardorum regis filius, de Pannonia in Italiam veniti eamque, permittente Narsete patri- cio, cum Guiniiis suis obtinuit.

Tiberins Gonstantinus annis vii. Gregorius tunc apocrisiarius in Constantinopolim, post Romanus episcopus, libros expositionis in Job condit, et Eu- ticium ejnsdem orbis episcopum in fide nostrae re-

nensis pro multimoda peste, qua populus angeba- p surrectionis errasse, Tiberio prsesente convicit; ita

iur, litaniasy id est rogationes, ante Ascensionem Domini solemnes instituit.

Jostinos senior annis viii. Joannes papa Gonstan- tinopolim veniens, ad portam qose vocatur Aurea, turbis ei occurrentibus, in conspecto omniom ro- ganti cseco lumen reddidit. Qui dum rediens Raven- nam venisset, Theodericus eum cum comitibus car- ceris afOictione peremit; invidia doctos, qoia Ga- tholic® pietatis defensor Justinus eum honorifice suscepisset. Eodem anno Symmachum patricium Ravennse occidit, et ipse anno sequente ibidem subita morte periit, eique in regno Athalaricus ne- pos ejus successit Hildericus Vandalorum rex epi- scopos ab exsilio reverti, et ecclesias instaurare

ut ipse Augustus librum ejus, quem de resurrectione scripsit, suis quoque catholicis allegationibus de- struens, deliberaret flammis cremari deboisse. Do- cebat enim idem Euticius corpus nostrom in illa resurrectionis gloria impalpabile, et veutis aereqoe sobtilius esse futorum ; contra iliud Dominicum : Palpate, et videte quia spiritus camem et ossa non habet, sicut me videtis fiabere {Luc„ xxiv, 39). Gens Langobardorum , comitante fame et mortalitate, omnem invadit Italiam^ ipsamque Romanam vas- tatrix obsidet urbem. Quibos tunc rex prseerat Al« buinus.

Mauricius annis xxi. Herminegeldus Liuvigildi- guissi Gothorom regis filius, ob fidei Gatholicse con-

pr«cepit, post annos lxxiv lisereticffi profanationis. D fessionem inexpugnabilem, a patre Ariano regni

Benedictos abbas virtotom gloria claruit, quas bea- tus papa Gregorius in libro Dialogorum scripsit.

Justinianus Justini ex sorore nepos annis zxxviii. Belisiarius patricius a Justiniano in Africam missus gentem Vandalorom delevit. Garthago qooqoe anno ezcessionis suas zcvi recepta est, polsis devictisque Yandalisi et Gelismero rege eorum capto, et Gon- stantinopolim misso. Gorpos sancti Antonii mona- chi divina revelatione repertum Alezandriam defer- tur et in eoclesia Beati Joannis Baptists humatur. Dionysius Parvos paschales scribit Gircolos, inci- piens ab anno Dominica Incamationis. Tonc orbi

privatus inftilis, et in carcerem ac vincuia projec" tus, ad eztremum nocte secunda Dominics resor- rectionis securi in capite percussus, regnum coe- leste pro terreno rez et martyr intravit. Giijus fra- ter Recharedos, mox ot regnum post patrem acce- pit, omnem Gothonim, cui prseerat, gentem, in- stante Leandro Hispalitano episcopo, qui et Hermi- negeldum docuerat, catholicam convertit ad fidem. Maoricius filiam Tiberii Gonstantini conjogem ha- boit, et primoB Grfficomm fasces Romanomm ges^ sit. Gregorius, Romanse Ecclesifle pontifez et doctor ezimiosi anno Manricii imperii xoif indictione zni.

liV) Slo in codd. et in editlone t. c. Le Pr^voat.

fil

HISTORU EGGLESIASTIGA. — PARS L - UB. I.

S2

sjBodum episcoporum xun ad corpus beati Petri j^ excelleQtissimus rex Anglorum in Britannia Irans-

humbranae gentis ab aquilone, Paulino episcopo, quem de Cantia venerabiiis Justus arcbiepiscopus miseraty praedicante verbum salutis cum sua gente suscepit, anno quidem regni sui xi, adventus autem Anglorum in Britanniam plus minus anno clixx, eique Paulino sedem episcopatus Eburaci donavit. Gui profecto regi in auspicium venturffi fidei et regni coBlestis, potestas quoque terreni creverat regni, ita ut universos Britanni» flnes, quod nemo Anglorum ante eum, qua vel ipsorum, vel Britonum gentes babitabant, sub ditione acciperet.

£o tempore exortum apud Scotos in observatioue

Paschffi errorem Honorius papa per epistolam re-

darguit. Sed et Joannes, qui successori ejus Seve-

B rino successit, cum adhuc esset electus in pontifi-

apostoli congregans, de necessariis Ecclesiffi decer- nit. Idem, missis Britanniam Augustino, Mellito, Joanne^ aliisqoe pluribus cum eis monachis timen- tibus Deum, ad Ghristum Anglos convertit. Et qui- dem Edilbertus mox ad Ghristi gratiam conversus cam gente Cantuariorum, cui prsderat, proximisque prorioeiis, etiam episcopum doctoremque suum Aogustinam, sed et cffiteros sacros antistites epi- seopali sede donabat. Porro gentes Anglorum ab tquiione Humbri fluminis, sub regibus EUe et Edil- fiido sitflBy necdum verbum vit» audierant. Grego- rios xvin anno Mauricii iv, scribens Augustino, Londonis quoque et Eburaci episcopis, accepto aaede apostolica pallio, metropolitanos esse debere deeemit; et post iv annos obiit

Focas annis viii. Hic, rogante papa BonifjAcio, statait sedem Romanffi et apostolicffi Ecclesiffi caput ease omniom Ecdesiarum, quia Ecclesia Gonstan- tinopolitana primam se scribebat omnium Ecclesia- ram. Idem, alio papa Bonifacio petente, jussit in feteri fano, quod Pantheon vocabatur, ablatis ido- lotetrie sordibus, ecclesiam Beatffi semper Virginis Maris et omnium Martyrum fieri; ut ubi qnondam omnium non deorum, sed dffimoniorum cultus age- batur, ibi deinceps omnium fieret memoria sancto- nim.

Persse adversus rempublicam gravissima bella gerentes, multas Romanorum provincias, et ipsam

catum, pro eodem Pascha eis simul, et pro Pela- giana hffiresi, qoffi apud eos reviviscebat, scripsit. In Gallia Theodeberto et Theoderico regibus de- functis, Lotharius magnus Hilperici fihus floruit, et monarchiam Franciffi solus obtinuit. Quo de- functo, Dagobertus filius ejus ei successit, et xn an- nis regnum strenue gubernavit. Deinde Glodoveus filius ejus XXVI annis regnavit, moriensque diadema tribus filiis suis, Lothario, Theoderico et Hilderico, reliquit. Temporibus horum regum in Francia viri sancti virtutibus et signis claruerunt, Romanus et Audoenus, Ansbertus et Eligius, Ebrulfus et Launo- marns, Maurus et Golumbanus, Philibertus et Guan- Jerosoljmam auferunt; et destruentes ecclesias,p dregisilus, aliique plures fide et prffidicatione pol-

sancta quffique profanantes, inter omamenta loco- rom vel sanctorum, vel communiom, qu» abstule- nmty etiam vexillum Dominicffi crucis abducunt.

Heradios annis xxxi. Anastasius Persa monachus nobile pro Ghristo martjrium patitnr. Qui natus in Perside magicas a palre puer artes discebat; sed obi a captivis Ghristianis Ghristi nomen acceperat, in eom mox animo toto conversus, relicta Perside, Chalcedoniam Hierapolimque, Ghristum quffirens, ac deinde JerosolTmam petit; ubi accepta baptis- matis gratia, qnarto ab eadem urbe milliario mo- nasterium abbatis Anastasii intravit, ubi septem annis regolariter vivens, dum Gffisaream Palffistinffi oratioDis gratia venisset, captus a Persis, et multa

lentes, sanctitate et prodigiis coruscantes.

Heracleonas cum matre sua Martina annis u. CTrus Alexandriffi, Sergius et Pyrrhus regin urbis episcopi, Acephalorum hffiresim instaurantes unam operationem in Christo divinitatis et humanitatis, unam voluntatem dogmatizant. E quibus Pyrrhus his temporibus, id est, sub Theodoro papa, Romam veniens ex Africa, ficta, ut post apparuit, pceni- tentia obtulit eidem papffi, prffisente cuncto clero et populo, libellum cum sua subscriptione, in quo condenmarentur omnia quffi a se vel a prffidecesso- ribus suis scripta vel acta sunt adversus Gatholicam fidem. Unde benigne susceptus est ab eo quasi regiffi pontifex civitatis. Sed, quia reversus domum, repe-

dio verberainter carcereset vincula, Marzabanaju-Dtiit errorem domesticum, memoratus papa Theo-

dice, perpessos, tandem ad Chosroem regem eorum Persidem mittitur : a quo per intervalla temporum tertio verberatus, ad extremum una suspensus manu per tres horas diei, sic decollatus cnm aliis Lxx martyrium complevit. Mox tunica ejus indutus qnidam dsemoniacus curatus est. Interea superve- nieiis cnm exercitu Heradius princeps, Persis cum rege Chosroe superatis, Christianos, qui captivati eranty gaudentes reduxit, et sanctffi crucis lignum leiosolymis reportavil. Reliquiffi beati martyris Anastasii primo monasterium suum, deinde Ro- mam advectffi, venerantur in monasterio Beati PauU apostoliy qnod dicitur ad Aquas Salvias. Anoo xegni Heraclii xvi, indictione xv, Eduinus

dorus, advocatis cunctis sacerdotibus et clero in ecclesiam BeaU Petri apostolorum principis, con- demnavit eum sub vinculo anathematis.

Gonstantinus frater Heraclii mensibus vi. Pyrrhi successor Paulus, non tantum vesana doctrina, sicut prffidecessores ejus, sed aperta persecutione Catholicos cruciat, apocrisiarios sanctffi Romanffi Ecclesiffi, qui ad ejus correctionem missi fuerant, partim carceribus, partim exsiliis, partim verberi- bus afficiens. Sed etaltare eorum in domo Placidiffi sacratum in venerabili oraculo subvertens dicipuit, prohibens eos ibidem missas celebrare. Unde et ipse, sicut prffidecessores illiu^, ab apostolica sede justa depositionis ultione damnatus est.

S3

ORDERICI VITALIS

H

Gonstantinus Qlius Gonstantini annis xxviii. Hic deceptus a Paulo, sicut Heraclius avus ejus a Ser- gio, ejusdem regise civitatis episcopo, exposuit Ty- pum adversus catholicam tidem; nec unam, nec duas voluntates, aut operationes in Ghristo definiens essc confitendas, quasi nihil velle, vel operari, credendus sit Ghristus. Unde Martinus papa, con- grcgata Romae synodo centum quinque coepisco- porum, damnavit sub anathemate praefatos Gyrum, Sergium, et Pyrrhum et Paulum hoereticos. Missus ergo post hcBC ab imperatore Theodorus exarchus, tnlit Martinum papam de ecclesia Gonstantiniana, perduxitquc Gonstantinopolim. Qui post haic rele- gatus Ghersonam, ibidem vitam finivit, multis in eodem loco virtutum signis usque hodie refulgens. Factaest autem preefata synodus anno imperiiGon- stantini nono, mense Octobrio, indictione viu.

Gonstantinus princeps, Vitaliano papa nuper or- dinato, misit beato Petro apostolo Evangelia aurea, gemmis albis mirse magnitudinis in circuitu ornata. Ipse post aliquot annos, id est per indictionem vi, veniens Romam, obtulit super altare ipsins pallium auro textile, toto cum cereis exercitu ecclesiam intrante. Sequente anno, facta est eclipsis solis quasi decima hora dici, v Nonas Maii. Theodorus archiepiscopus ct Adrianus abbas, vir seque doc- tissimus, a Vitaliano missi Britanniam, plurimas Ecclesias Anglorum doctrinae ecclesiasticse fruge fecundarunt. Gonstantinus post plurimas et inau- ditas deprsedationes provinciis factas, occisus in balneo periit indictione xu, nec longo post tempore etiam Vitalianus papa coelestia regna petiit.

XXIII. Conutus ad uniendas Orientalem et Occidenta-

lem Ecclesiits, Constantinopolitanum concilium,

Edilthrida Annae filia, Cuthbertus episcopus,

Gonstantinus, frater Gonstantini superioris regis,

annis xvii. Sarraceni Siciliam invadunt, et prseda

uimia secum ablata, mox Alexandriam redeunt.

Agatho papa ex rogatu Gonstantini, Heraclii et Tiberii, principum piissimorum, misit in regiam urbem legatos suos, in quibus erat Joannes Ro- manae Ecclesiae tunc diaconus, non longe post epi- scopus, pro adunatione facienda sanctarum Dei Ec- clesiarum. Qui benignissime suscepti a reverendis- simo fldei Gatholicee defensore Gonstantino, jussi sunt,remissisdisputationibus phiiosophicis, paciOco colloquio de fide vera perquirere; datis eis de bi- bliotheca Gonstantinopolitana cnnctis antiquorum Patrum, quos petebant, libellis. Adfuerunt autem et episcopi cl, prsesidente Georgio patriarcha regiee urbis, et Antiochise Machario. Et convicti sunt, qui unam voluntatem et operationem astruebant in Ghristo, falsasse Patrum catholicorum dicta per plurima. Finito autem conflictu, Georgius correctus est; Macharius vero cum suis sequacibus, simul et prfiBcessoribus, Gyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, Paulo et Petro anathematizatus; et in locnm ejus Theophanius abbas de Sicilia Antiochifle episcopus

4 factus. Tantaquc gratia legatos Gatholicffi pacis comitata est, ut Joannes Portuensis episcopus, qui erat unus ex ipsis, Dominica octavarum Paschee missas publicas in ecclesia Sanclte Sophiie coram principe et patriarcha Latine celebraret.

Ilaic est sexta synodus universalis Gonstantino- poli celebrata, et Grseco sermone conscripta, tem- poribus papae Agathonis, exsequente ac residente piissimo principe Gonstantino intra palatium suum, simulque legatis apostolicffi sedis, ct episcopis cl residentibus.

Prima enim universalis synodus iu Nicsea con- gregata est contra Arium, trecentorum decem et octo Patrum, temporibus Julii papse, sub Gonstan- tino principe ; secunda in Gonstantinopoli, centum

B quinquaginta Patrnm, contra Macedonium et Eu- doxium, temporibus Damasi papae et Gratiani prin- cipis, quando Nectarius eidem urbi est ordinatus episcopus; tertia in Epheso, ducentorum Patrum, contra Nestorium Augustae urbis episcopum, sub Theodosio magno principe et Goelestino papa ; quarla in Ghalcedone, Patrom sexcentorum triginta, sub Leone papa, temporibus Marciani principis, contra Eutychem nefandissimorum prsesulem monacho- rum; quinta item in Gonstantinopoli, temporibus Vigilii papae, sub Justiniano principe, contra Theo- doruni et omnes hoereticos; sexta heec, de qua in preesenti diximus. Sancta et perpetua virgo Ghristi Edilthrida filia

p Annae regis Anglorum, et primo alteri viro per- magnifico, nomine Tondbert, principi australium Girviorum, et post Egfrido regi Nordanhymbrorum conjux data; postquam xji annos torum incor- rupta servavit maritalem, post reginam sumpto ve- lamine sacra virgo, sanctimonialis efficitur; nec mora etiam virginum mater et nntrix pia sancla- rum, accepto in construendum monasterium loco, quem Elige vocant. Gujus merita vivacia teslatur etiam caro mortua, quo^ post decem et sex annos sepultune, cum veste qua involuta est, incorrupta reperitur.

Justinianus minor, filius Gonstantini, annis x. Hic constituit pacem cum Sarracenis decennio terra marique. Sed et provincia Africa subjugata est

D Romano imperio, quae fnerat tenta a Sarracenis; ipsa quoque Garthagine ab eis capta et destructa. Hic beatse memoriee pontificem Romana; Ecclesiae Sergium, quia erraticae suoe synodo, quam Gonstan- tinopoli fecerat, favere et subscribere noluisset, misso Zacharia protospatario suo, jussit Gonstanti- nopolim deportari. Sed preevenit militia Ravennalis urbis, vicinarumque partium, jussa priucipis nc- fanda, et eumdem Zachariam contumeliis et injnriis ab urbe Roma repulit.

Quarto anno Justiniani, in Francia Pippinus pri- raus major domns regise efficitur. Sergius papa or- dinavit yenerabilem vinim Guillebrordum cogno- mento Glemeniem, Presionum genti episcopnm ; qui natione Anglicus de Britannia peregrinatus est, et

K5

HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. I.

M

inter barharos innamera quotidie diabolo detri-^ menta, et Christianae fidei facit augmenta. Justi- nianus ob culpam perfidise regni gloria privatus, exsul in Pontum secedit; eumque Cyrus abbas aluit.

Leo annis iii. Papa Sergius in sacrario Beati Pe- tri apostoli capsara argenteam, quae in angulo obscurissimo diu jacuerat, et in eo crucem diversis ac pretiosis lapidibus adornatam, Domino reve- iante reperit. De qua tractis quatuor petalis, quibus gemms inciusce erant mirae magnitudinis, portio- nem ligni salutiferi Dominicae crucis interius repo- sitam inspexit. Quse ex tempore illo annis omnibus in basilica Salvatoris, quae appeilatur Constanti- niana, die exaltationis ejus ab omni populo oscula- tur atque adoratur. B

In Britannia reverendissimus Ecclesiae Lindisfar- nensis ex anachorela antistes Cutlibertus totara ab infantia usque ad senium vitam miraculorum signis incIjTtam duxit. Cujus dom xi annis corpus esset humatum, incorruptum post haec, quasi eadem hora defuncti, simul cum veste, qua tegebatur, in- ventum est. Ceduval rex occidentalium Saxonum In« regnum sponte reliquit, et Romam perveniens, a Sergio papa Sabbato Paschae baptizatus est; et in albis adhuc positus, languore correptus, xii Kalen- das Maii obiit. Jubento papa, qui eum in baptismo Petrum nominaverat, in ecclesia sancti Apostoli sepultus est, et epitaphium in ejus monumento sic exaratum est : p

Cuimen, ope$, $oholem, pollentia regna, triumpkos, Exuviasy proceres, mcenia, castra, lares.

Qumqtie patrum virtus, et qum congesserat ip$e, Ceduval armipotens liquit amore Dei

Vt Petrum, sedemque Petri rex cemeret ho$pe$, Cuju$ fonte mera$ $umeret almn$ aqua$.

So$pe$ enim venien$ $upremo ex orbe Britanni,

Per varia$ gente$, per freta, perque via$ Crbem Romuleam vidit templumque verendum

Aspexit Petri, my$tica dofia gerene. Candidu$ inter ove$ Chri$ti $ociabili$ ibit,

Corpore nam tumulum mente $upema tenet. Commuta$$e magi$ $ceptrorum in$ignia creda$

Quem regnum Chri$ti promerui$$e vide$.

UIV. AquHeiensis synodus. Imperatores Romani, Carohis Martellus. Beda.

Tiberius annis vii. Synodus Aquileiae facta, ob imperitiam fidei, quintum universale concilium «uscipere difiQdit, donec salutaribus beati papae mo- nitis instructa, et ipsa huic cum caeteris Christi Ec- desiis annuere consentit. Gisulfos, dux gentis Lan- gobardorum Beneventi, Campaniam igne gladio et c^tivitate vastavit. Comque non esset qui ejus im- petui resisteret, Joannes papa, qui Sergio successe- nt, missis ad eum sacerdotibus ac donariis perplu- rimifl iiniversos captivos redemit, et hostes domum redire fedt. Cui successit alius Joannes, qui inter fflolta opemm illustrium, fecit oratorium ianctse Dei Genitriciy opere pnlcherrimo, intra ecclesiam Beati Mn apofltolorum principis. Hereberectus, rex Lan-

D

gobardorum, multas curtes et patrimonia Alpium Cottiarum, quae quondam ad jus apostolicae sedis pertinebant, sed a Langobardis multo tempore ablata fuerant, ejusdem sedis juri restituit, et hanc donationem aureis scriptam litteris Romam direxit.

Justinianus secundo cum Tiberio filio, annis vi. Hic auxilio Terbelli Bulgarorum regis regnum reci- piens, occidit eos qui se expulerant patricios, et Leonera, qui locum ejus usurpaverat, et successo- rera ejus Tiberium, qui eura de regno ejectura toto quo ipse regnabat terapore in eadem civitate in custodia tenuerat. Callinichura vero patriarcham erutis oculis Romam raisit, et episcopatura Cyro, qui erat abbas in Ponto, euraque alebat exsulera, dedit. Ilic Constantinura papam ad se venire ju- bens, houoriiice suscepit ac reraisit ; ita ut eum die Dominica missas sibi facere jubens, comraunionem de manu ejus acceperit. Quera prostratus in terra, pro suis peccatis intercedere rogavit, et cunctse Ecclesise privilegia renovavit. Qui cum exercitum mitteret in Pontum, papa multura prohibente, ad coraprehendendura Philippicura, quera ibi relega- verat ; conversus omnis exercitus ad partera Phi- lippici, fecit eum imperatorera. Reversusque cura eo Constantinopolira, pugnavit contra Justinianum ad duodecimum ab urbe milliariura ; et victo atquc occiso Justiniano, regnura suscepit Philippicus.

Philippicus anno uno et raensibus sex. Hic Cyrum de pontiiicatu ejecit, euraque ad gubernandum ab- batis jure monasteriura suum, Pontura redire pree- cepit. Idera Constantino papae iitteras pravi dogma- tis raisit, quas ille cum apostolicse sedis consilio respuit et higus rei causa picturas, in porticu Sancti Petri fecit, quse acta sex sanctarum sjno- dorum universaliuni continerent. Nam et higus- modi picturas, cum haberentur in urbe regia, Philippicus jusserat auferri. Statuitque populus Roraanos ne noraen haeretici iraperatoris in chartas aut figurara solidi susciperent. Unde nec ejus effigies in ecclesia iutroducta est, nec nomen ad missarura solerania prolatura est.

Anastasius annis ui. Uic Philippicum captum oculis privavit, nec occidit. Idem litteras Constan- tino papae Romara per Scholasticura patricium et exarchum Italiae direxit, qoibus se fautorem catho- licae fidei sanctique sexti concilii praedicatorem esse docuit. Liudprandus rex Langobardorum donatio- nera patriraonii Alpium Cottiarum, quam Aripertus fecerat et iile repetierat, adraonitione venerabilis papae Gregorii conflrmavit. Wulfrannus Senonensis archiepiscopus et Fontinellensis monachus floruit, et verbum Domini Fresionibus praedicans, multa miracula fecit. Ecberectus vir sanctus de gente Anglorum, et sacerdotium raonachica vita etiam pro coelesti patria peregrinus exomans, primas Scoticae gentis provincias ad canonicam paschalis temporis observantiam, a qua diutius oberraverant, pia praedicatione convertit anno ab Incarnatione Domini 717,

M

ORDERICI VITALIS

M

Theodosius anao i. Hic electus in imperatorem, j^ Gonstantinus Leonis fllius annis lviii regnavit.

Anastasium apud Nicseam civitatem gravi prcelio vicit ; datoque sibi sacramento , clericum fieri ac presbyterum ordinari fecit. Ipse vero, ut regnum accepit, oum esset Catholicus, mox in regia urbe imaginem illam venerandam, in qua sex sancUe synodi erant depictae, et a Philippico fuerat dejecta, pristino in loco erexit. Tiberis flavius alveum suum egressus multa Romanoe fecit exitia civitati ; ita ut in via lata ad unam et semis staturam accresceret, atque a porta Sancti Petri usque ad pontem Mil- vium aqusB descendentes se conjungerent. Mansit autem diebus vii donec agentibus crebras litanias civibus, octavo demum die revertitur. His tempori- bus multi Anglorum gentis nobiles et ignobiles,

Hugo Rothomagensis archiepiscopus iloruit, et epi- scopatibus Parisiensi et Bajocensi, abbatiis etiam Gemmeticensi et Fontinellensi prffifuit. Garlomag- nus et Pippinus majoratum domus adipiscuntur, et Remigius frater eorum, ejecto Ragenfredo, ar- chiepiscopus Rothomagensis efticitur. Gonstantinus et Habdallas Amiras rex Sarracenorum pariter in orthodoxos sseviunt. Gonstantinus concilium cccxxx episcoporum Gonstantinopoli congregavit.

Anno ab Incamatione Domini 754, Stephanus papa malignitate Haistulfi Langobardorum regisfa- tigatus, in Galliam confugit, a Francis honorilice susceptus Parisiis agrotavit, et convalescens apud Sanctum Dionysium altare dedicavit. Pippinum, et

viri et feminae, duces et privati, divini amoris B filios ejus^ Garolum et Garlomagnum reges conse-

cravit, eisque defensionem tolius sanctfie EcclesiaQ contra cunctos hostes ejus commendavit.

Pippinus, Francorum rex, postquam xvi annis strenue regnavit, viii Kalendas Octobris moriens, Garolo Olio suo regnum reliquit. Garolus autem Magnus xlvii annis regnavit, et multa praedicabilia tam in ecclesiasticis rebus quam in saecularibus perpetravit. Hujus virtutes ante Dominum et homi- nes magnee fuerunt, et multorum ora ipsius acta cum admiratione referunt, avidisque auditoribus cum favore summo concinunt. Ipse enim cum nobili Gallorum exercitu Romam perrexit, et inde re- means Desiderium regem Langobardorum cepit.

instinctu, de Britannia Romam venire consueve- rant.

Leo annis ix regnavit. Gujus anno iii Garolus Martellus Pippini filius major domus regise fit, an- noque sequenti Ragenfredum tyrannum Vinciaci bello vicit, quo victo Andegavim obtinuit. Sarraceni cum immenso exercitu Gonstantinopolim conve- nientes, triennio civitatem obsident, donec civibus multa instantia ad Dominum clamantibus, plurimi eorum fame, frigore, pestilentiaque perirent, ac sic pertsesi obsidionis abscederent. Regressi Bulgaro- rum gentem, quae super Danubiumest, bello aggre- diuntur, et ab hac quoque victi refugiunt, ac naves

suas repetunt. Quibus cum altum peterent, in-pPapiam, aliasque civitates Italise sibi subjugavit

. % * A M. A.A 1**A* * ^^^ V^ 1 * V ft * J ^^ A ^11*

gruente subita tempestate plurimi etiam mei*si, sive confractis per littora navibus sunt necati. Liuthprandus rex audiens quod Sarraceni, depopu- lata Sardinia, etiam loca fisdarent illa, ubi ossa sancti Augustini episcopi propter vastationem barbarorum olim translata, et honoritice fuerant condita, misit, et dato magno pretio accepit, eaque in Ticinis Iranstulit, ibique cum honore tanto Patri debito condidit.

Hucusque chronographiam Anglici Bedce secutus sum, qui scripsit usque ad 734 ab Incarnatione Domini annum. Ipse nimirum Beda presbyter et Paulus Gassiniensis, religione monachi, eruditione magna imbuti, inter csetera bona studia historiam

Pampeloniam destruxit. Gsesaraugustam bellica manu obtinuit; Saxones et Hispanos atque Sarra- cenos bellis protrivit, ethnicasque vires Ghristianse virtutis terrore humiliavit, et vexillum crucis in nomine Ghristi sublimavit.

Leo Gonstantini filius v annis. Iterum Garolus Romam vadit, deinde Gapuam et Apuliam bellica vi penetravit.

Gonstantinus, cum Irene matre sua, xvn annis. Tunc Gonstantinopoli quidam lapideam arcam in- venit, et in eam virum jacentem cum hac scrip- tura :

Christus nascetur ex Maria Virgine, et credo in eum, Sub Constantino et Irene imperatoribus, o sol.

suse gentis quinque libris ediderunt, et luculenter D iterum me videbis.

prompserunt; unde Guinili el Angli processerint et qualiter Italiam Langobardi, atque Britanniam Angli sibi subegerint.

XXY. Imperatores Romani. Pippinus. Carolus Mag- nus. Imperatores Constantinopolitani, Amodo aliorum documento Patrum laboriose perscrutari cogor, et descriptionem temporum usque ad nosira prosequi tempora molior, quee multis variisque calamitatibus modo tetra sunt; dum duo preesules de Romano pontiticatu jam per sex annos ambitiose contenderunt, et post mortem HeDrici regis ADglorum, de regno cgus Stephanus nepos, et Joflnredus gener, ad multorum detri- ^zoaota^ miniB et armis inimicitias exercuemnt*

Garolus ad fines Bajoariae per Alemanniam venit, et tertio anno Bajoariam obtinuit. Deinde Scla- vos, qui Vulti dicuntur, vadit, annoque sequenti Hungariam vastavit.

His temporibus Adrianus et Leo per annos xlyiii apostolicse sedi praefuerunt, admodum bonis operi- bus in preesulatu fulserunt, et Ecclesice Dei profue- runt. Tunc Gonstantinus et Leo, aliusque Gonstan- tinus ut dictum est imperaverunt. A tempore enim Gonstantini Magni Helene filii, qui Gonstantinopo- lim condidit, usque ad tempus Constantini Irense filii, Constantinopolitanus imperator Romannm imperium rexit; et lUyrico Italieque, multisque fUiiSi naiionibus et lin^uis praofait. Sed quia plares

ft9

HISTOFUA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I.

M

ex i[)sis imperatoribus hseretici fuerunt, nec legi- ^ lendas Decembris Neustriam penetravit. Anno ab timo ritu a populo ad imperium eligente assumpti suot» sed crudeii dominorum, sive consanguineo- rom inierfectione suorum augustale stemma ne- quiter subripuerunt, nec apte mediam partem tam latae dominationis contra barbaros undique insur- gentcs defendere potuerunt ; Leo papa, et conven- tus senatorum, populique Romani, convenerunt, et de statu reipublic« salubriter tractaverunt ; jugum- que Constantinopolitani principis a suo collo com- muni consilio abjecerunt, strenuumque regem Franconim Carolum, qui jam multa probitate illis patrocinatus fuerat, elegerunt, et Romano imponere fastigio decreverunt. Quinto itaque Leonb papae anno, qui ab Incar-

Incarnatione Domini 876 Normanniam ingressusest et xxxYii annis in Gallos prseliatus est donec a Francone archiepiscopo baptizatus est.

Leo et Alexander fllii Basilii xxii annis. Carolo imperatorc defuncto, Arnulfus rex imperator efli- citur, et x annis imperio potitur.

Anno ab Incarnatione Domini 900, indictione iii, Zendebaldus rex fllium Arnulfi occidit.

Tunc Rollo Carnutum obsedit. Sed Gualtelmus ejusdem urbis episcopus, vir religiosus, tunicam sanctse Dei genitricis Marise in manibus ferens, exivit, divinitusque aciyutus hostes fugavit et civi- tatem liberavit. Richardum enim Burgundise ducem et Ebalum Pictavensium comitem ad auxilium sui

natione Domini 808 annus est, Carolus Magnus rex, B provocaverat ; et fugatis hostibus triumphante Deo, imperator Lxxxm ab Augusto factus est, et a Ro- Christiana plebs tripudiat.

manis Augustus appellatus est. UIos autem, qui Leonem papam, a quo consecratus fuerat, de- honestaverant, morte damnavit ; sed precibus papee morte indulta, exsilio retrusit. Circa id tempus terrsmotus magnus factus est, qui pene totam Italiam concussit, et tectum beati Pauli apostoli, cum suis trabibus, magna ex parte dejecit.

Nicephonis, frater Irense, sex annis regnavit. Hic pacem cum Carolo fecit. Aaron quoque rex Persanim legatos, et amicitise munera Carolo di- rexit.

Michael, gener Nicephori, iii annis regnavit et Carolo imperatori legatos pacis misit

Leo filius Bards vi annis regnavit. Carolus magnus Aquisgrani obiit, et Ludovicus Pius ex Hildiarde tilia Guitichingis Saxonum regis filius ejus succes- sit, et xxMi annis strenue imperavit; cujus tem- pore tnrbo tribulationum superterrigenas admodum fnniit. Paschalis, papa centesimusa Petro, Ludovi- cum Pium Romse in die Paschce coronavit.

Theophilus xi annis. Lotharius contra Ludovi- cum patrem suum rebellavit, et multiplicata perfi- dorom potentia terram turbavit. Tunc Normanni Britanniam, aliasque terras vastaverunt et coi*pora sanctorum Samsonis et Philiberti, aliorumque mul- toram, pro timore paganorum translata sunt. Michael Theophili fllius xxvu annis. Secundo

Alexander uno regnavit anno. Huni Saxoniam et Thuringiam vastaverunt. Constantinus Porphjro- genitus, Leonis filius, cum Zoe matre sua, iy annis. Tertio anno Ludovicus Arnulfi filius obiit, et Con- radus Conradi fllius in regem elevatur, et vii annis regnavit.

Romanus Armeniacus cum prsedicto Constantino, XXVI annis.

Tunc RoIIo Christianus factus est, et cum Ca- rolo rege Francorum, accepta in conjugioGisIa filia ejus, pacificatus est. Henrico imperante, Carolns rex in carcere comitis Herberti Parronse obiit, et p ingens dissensio Francos turbavit. Tandem post quinque annos Ludovicus rex Caroli filius Gerber- gam, Ilenrici Teutonum regis filiam, uxorem duxit.

Constantinus cum Romano puero fllio suo, an- nis XV. Tunc Otto, filius Henrici, regnare coepit, el XXXVI annis regnavit, et sororem Edelstani regis Anglornm conjugem habuit. Tunc Guillemus Longa- Spatha Rithulfum Ebroicencem, in loco qui Pratnm belli dicitur, vicit; et Arnulfus Flandriae satrapa ipsum post VIII annos, xvi Kalendas Januarii, Guillelmum occidit. Guillelmo autem Richardus vetus fUius ejus in ducatu successit, et ltv annis principatum strenue tenuit, et laudabilia opera per- petravit.

imperii ejus anno Ludovicus imperator xii Kalen-D Stephanus et Constantinus fihi Romani patrem

das Julii obiit et a fratre suo Drogone archiepiscopo Mediomatricum sepultus est. Deinde tertio anno, qui ab Incamatione Domini 842 annns est, Fonta- neticum bellum inter tres filios ejus, Ludovicum» Lothariam et Carolum Calvum prope Autissiodorum factum est, in quo Christianus populus vi Kalendas Julii mutua ceede utrinque prostratus est. Tandem sors yictoriffi Carolo cessit. Eodem anno Normanni Rothomagum yastaverunt, et monasterium Sancti Aadoeni pnesalis Idus Maii succenderunt.

Basiiias occiso Michaele domino suo xx annis regnavit. Fames valida et mortalitas hominum at- qne pestis animalium in mundo passim sffivit.

Ladonco rege defuncto, Rollo cnm suis xv Ka-

suum de solio regni deponunt. Sed Constantinus ambos simUiter deponit, et ipse cum Romano filio suo annis xvi regnavit.

Edgaro Edmundi fiUo AngUs imperante, et eul- toribns Dei benigniter adminiculante, atque in omnibus quee ad sedificationem Ecclesifle pertinent , magistris fideUter obtemperante, Dunstanus Doro- bernensis archiepiscopus et Oswaldus Eboracensis ac Adelwoldus Guintoniensis sanctitate et doctrina claruerunt, et commissas sibi plebes soUicite sa- lubriterque rexerunt. ReUgionis institutionem totis nisibus amplexantes feliciter viguerunt^ et xxvi abbatias monachorum vel sanctimonialium in An- glia construxerunl. DanVca c^m^^^ c\aj^^^ ^ti^

fti

ORDERICI VITALIS

02

ante aliquoiannos beatam Eadmundum regem Est- ^ Anglorum martyrizaverat, super universum etiam gregem Chnsti pene per totam Britannia; insulam admodum debacchata fuerat et sacris aedibus de- structis, Dominicas oves lupino more laniaverat, seu disperserat.

Nicephorus imperator, x annis. Turbatioues in mundo nimifie sflevierunt, avidique proceres cum subjectis exercilibus contra pares in bello consur- rexerunt.

Joannes, occiso Nicephoro, per uxorem ejus reg- navit, cujus neptis Theophanu Ottoni imperatori nupsit. Quinto imperii ejus anno Otto minor obiit, et Otto filius ejus post eum xvm annis regnavit. Tunc Hugo liagnus aliique proceres Francorum contra Lndovicum regem rebellaverunt. Praefatus quippe B dux vestigia Rodberti patris sui secutus est, qui contra Carolum Simplicem rebellavit, et in regem unctus est. Porro Carolus rex, ut se a perjuro duce contemptum perspexit, nondum anno expleto co- piis undique contractis in desertorem surrexii, ipsumque Suessionis pugnando vicit et interfecit.

XXVI. Lotharius rex, Carolus rex, Exstinctio Caroli-

magni dynastix,

Mense Maio,